یعقوب بن منقوش از امام عسکری (ع) پرسیده بود: مولای من! بعد از شما چه کسی به امامت می رسد؟ حضرت (ع) فرمودند: پرده را کنار بزن. او نیز پرده را کنار زد و کودکی از پس پرده بیرون آمد و بر زانوی پدر نشست.
امام عسکری (ع) در حال احتضار به پیشکار خود به نام عقید فرمودند: “وارد اتاق شو، کودکی را در حال سجده می بینی، او را نزد من بیاور.” (کتاب الغیبه، ص ۱۶۵)
در دوران غیبت صغری که حدود ۷۴ سال طول کشید، محل سکونت حضرت مهدی (ع) مشخص نبود. به نظر می رسد آن حضرت (ع) در عراق سکونت داشتند، زیرا چهار نایب خاص آن حضرت (ع) که با ایشان رابطه مستقیم داشتند، در عراق به ویژه در شهر بغداد می زیستند. و از اینکه نامه های مردم را می گرفتند و به حضرت (ع) می رساندند و جوابش را دریافت می کردند می توان حدس زد که حضرت (ع) محل سکونت خود را در جایی قرار داده بودند که امکان دسترسی نایبان و تماس با حضرتش آسان باشد؛ بدین جهت، جز این چهار نفر کسی از محل سکونت آن حضرت (ع) اطلاعی نداشت.
امام صادق (ع) می فرمایند: برای قائم (ع) دو غیبت است، یکی از آن دو کوتاه و دیگری طولانی. در غیبت نخست کسی جای او را نمی داند، مگر شیعیان خاص او.” (بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۵۵)
به نظر می رسد منظور از شیعیان خاص، نواب اربعه باشند.
دوران غیبت کبری
امام صادق (ع) به ابوبصیر فرمودند: “والنعم المنزل طیبه”
علامه مجلسی می گوید: همین جمله دلالت می کند که آن حضرت (ع) بیشتر در مدینه و اطراف آن می باشد. (بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۵۸) امام باقر (ع) به کوه طوی اشاره فرمودند. (تفسیر عیاشی، ج ۲، ص ۵۶) با این وجود هیچ کس محل سکونت ایشان را نمی داند.
امام صادق (ع) فرمودند: “کسی بر محل سکونت امام زمان (عج) آگاهی نمی یابد، نه فرزندان او و نه شخص دیگری جز خدمتکار حضرت مهدی (عج).” (بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۵۳)
امام عصر (ارواحناه فداء) به ابراهیم بن مهزیار فرمودند: “پدرم از من پیمان گرفته که در سرزمین پهناور و دوردست مسکن گزینم تا از نیرنگ های گمراهان و متمردان امت تازه به دوران رسیده و گمراه، نهان و مصون باشم. این پیمان مرا بر فراز تل های بلند و ریگزارها و سرزمین های مورد اطمینان افکنده است.” (با خورشید سامرا، ص ۸۲)
علامه مجلسی از علی ابن فاضل داستان ورودش به جزیر خضراء را نقل کرده است. گرچه علی بن فاضل در این جزیره موفق به دیدار امام زمان (ع) نشده است اما وی از ملاقات هایی که با برخی داشته، چنین استنباط کرده است که این جزیره محل سکونت آن حضرت (ع) است.
برخی با استناد به این ماجرا می خواهند بگویند محل سکونت امام زمان (ع) در همین جزیره است. برخی دیگر پا را فراتر نهاده با منطبق نمودن اوصاف جزیره خضراء که اطراف آن را آب های سفیدی گرفته است بر مثلث برمودا عقیده دارند که این مثلث محل زندگی امام زمان (ع) است و می گویند: کسی نمیت واند به آن محل برسد، زیرا هر چه قدرت های بزرگ تلاش کرده اند به آن برسند، بی نتیجه بوده است. (جزیر خضراء افسانه یا واقعیت، ص ۴۷)
این نظریه صحیح نیست، زیرا اولا کسی از محل زندگی امام عصر (ارواحناه فداء) اطلاع دقیقی ندارد، ثانیا اصل ماجرای علی بن فاضل به دلیل تناقضاتی که در آن مشاهده می شود، مورد خدشه است و از اصل درستی برخوردار نیست تا چه رسد به انطباق برمودا بر آن جزیره مورد ادعا.
علامه حسن زاده آملی می گوید: “مرحوم حاجى نورى راجع به جزیره خضراء روایتى نقل کرده است . یکى از فواید محضر شریف علامه شعرانى این است که ایشان باز حاشیه اى در اینجا دارند که ما آن حاشیه را در هزار و یک نکته آوردیم.
ایشان مى فرمود که جزیره خضراء الان هم هست . از بلاد اندلس است . جزیره اى است خیلى سبز و خرم . نوعا جزیره ها خضراء هستند.ولى آن جزیره ویژگى خاصى دارد. مهدى فاطمى آن جا را پایتخت خودش قرار داد و محل حکومتش بود. بعد این مهدى فاطمى و جزیره خضراء، سر زبانها افتاد و دهان به دهان نقل شد، و بعضى از این جهال نقله ، مهدى فاطمى را تبدیل کردند به حضرت مهدى بقیه الله (عج ) و ایشان را در جزیره خضراء اسکان دادند. و جزیره خضراء را با مثلث برمودا ارتباط دادند. چه کارها کردند، چه چیزها دنباله این حرف آوردند و دیگران هم گرفتند این را در این کتاب و آن کتاب نوشتند.
راجع به این مثلث بومودا که خیلى حرفش هست، هم همین طور. متاءسفانه آقایان فرمایشى را که مى شنوند اینها را مى آورند اسناد مى دهند به دین و آیین . به دین شریفى که یکپارچه برهان و عقل است: قل هاتوا برهانکم ان کنتم صادقین.”
برخى روایات جایگاه خاصى را براى امام زمان(ع) نام نمىبرد، ولى از حضرت (ع) به عنوان فردى یاد مىکند که با مردم و در میان مردم و با آنان حشر و نشر دارند و به گونهاى ناشناس زندگى مىکنند. امام صادق(ع) فرمودند: “صاحب الامر شباهتى نیز به حضرت یوسف پیامبر(ع) دارد جاى انکار نیست که خداوند با حجت خود همان کارى را انجام دهد که با یوسف انجام داد. صاحب الزمان(ع)، آن مظلوم حق از دست داده، در میان مردم رفت و آمد مىکند و در بازار قدم مىنهد و گاهى بر فرش منزلهاى دوستان مىنشیند، لیکن او را نمىشناسند تا زمانى که خداوند به وى اذن دهد تا وى خود را معرفى کند، آن گونه که یوسف(ع) اجازه داد هنگامى که برادرانش گفتند: تو یوسفى؟ گفت: آرى من یوسفم”.(کتاب الغیبه، ص ۱۶۴)
یکی از مکان هایی که بنابر روایت امام صادق (ع) حضرت مهدی (عج) در آنجا حضور پیدا می کنند، صحرای عرفات است. امام زمان (ع) همه ساله در ایام حج در عرفات حضور پیدا می کنند.
امام صادق (ع) فرمودند: زمانی فرا می رسد که مردم امام زمان خود را نبینند امام (ع) آنها ایام حج آنها را می بیند ولی آنها او را نمی توانند ببینند. (کافی، ج ۱، ص ۳۳۷)
بسیاری از علما در کربلا، نجف، کوفه، مدینه، مکه، مسجدالحرام و شهرهایی که دارای مکان های مقدس است، امام زمان (ع) را زیارت کرده اند.
دوران ظهور
در دوران ظهور، امام عصر (عج) در مسجد سهله که ده ها هزار پیامبر در آن نماز گزارده اند، اقامت دارند.
امام صادق (ع) به ابوبصیر فرمودند: “ای ابامحمد! گویا آمدن حضرت قائم (عج) به مسجد سهله را می بینم که همراه زن و فرزندان خود در آنجا اقامت می کنند.”
ابوبصیر می گوید: عرض کردم: آیا مسجد سهله منزل ایشان خواهد بود؟ حضرت فرمودند: آری این مسجد منزل ادریس (ع) است و خداوند پیامبری مبعوث نکرده مگر آنکه در آنجا نماز خوانده است. هر کس در این مسجد بیتوته کند، مانند آن است که در چادر و خیمه پیامبر (ص) اقامت کرده است. (بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۳۱۷)
