نظر سه تن از مفسران شیعه درباره حشر حیوانات با استناد به آیه ۵ سوره تکویر و آیه ۳۸ سوره انعام
۱٫ علامه طباطبایی (ره) : کلمه وحوش را در سوره تکویر به معنای حیوانات درنده و غیر قابل انس بیان می کند که مانند انسان ها روز قیامت محشور می شوند ولی کیفیتی از چگونگی حشر آن ها بیان نکرده است.(المیزان ج۲۰)و در سوره انعام حشر را به معنای کوچ دادن یک گروه معنا می کند و دابّه را هم به معنای همه ی موجودات زنده شامل انسان و حیوانات می داند که همگی در روز قیامت محشور می شوند و به خاطر ظلمی که مرتکب شده اند مواخذه می شوند و به جهت کار نیکشان جزا داده می شوند ولی کیفیت حشر انسان ها با حیوانات فرق می کند همانطور که جزا و پاداش افراد مختلف انسانی هم با هم فرق می کنند. علامه برای حیوانات با امثال قرآنی نوعی درک و شعور و هم چنین اختیار قائل است اما نه آن اندازه که انسان دارا هست.چون برخی حیوانات بر اثر تربیتی که شده اند یا اختیاری که دارند در انجام یک عمل تردید می کنند یا آن را انجام نمی دهند. پس حشر و ثواب و عقاب شامل جمیع حیوانات هم می شود.
۲٫آیت الله جوادی آملی: امت از نظر ایشان یعنی گروهی که مقصد و مقصودشان یکی است نه این که شباهت ظاهری به یکدیگر داشته باشند. مقصد انسان ها حشر آن ها محسوب می شود یعنی با مردن انسان نابود نمی شود بلکه آماده حشر در قیامت می گردد و سایر جنبندگان(دابّه) هم محشور می شوند.(حشر همه موجودات می شود حشر اکبر) حیوانات در حقیقت تسبیح می گویند و شهادت می دهند .. اما همه ی حیوانات یک جور نیستند برخی از آن ها مانند نمل از سطح ادراکی بالایی برخورداند ولی ما متوجه آن نمی شویم آیات مختلفی از قرآن دال بر این است که این تسبیح یا درک و شعور حیوانات از روی غریزه نیست و همه آن ها فهم دارند پس حیوانات هم مانند انسان ها میزانی از ادراک را دارا هستند حالا این حیوانات حشر دارند یا نه؟
طبق آیه قرآن حیوانات محشور می شوند اما کیفیت این حشر در آیات معلوم نیست. و از ظاهر سوره تکویر هم چنان می آید که وحوش یعنی همه ی وحشی ها شامل انسان هایی که طبق روایات به صورت حیوان وحشی محشور می شوند و هم شامل همه حیوانات چون همه این ها میزانی از درک و شعور را دارند. پس چرا حشر دارند؟ چون دارای ادراکند. موجودی که ادراک دارد یعنی دارای یک امر وجودی است و از آن جهت که هیچ چیز در این جهان باطل نیافریده شده و با مرگ هم نابود نمی شود پس همه انسان ها و حیوانات حساب و کتاب دارند.
۳٫ آیت الله مکارم شیرازی : در تفسیر سوره تکویر قائل است که چون سیاق آیات درباره حوادث پایانی جهان است پس حشر وحوش یعنی حیوانات از شدت ترس این حوادث دور هم جمع می شوند تا از میزان ترسشان کم شود اما این که حیوانات غیر وحشی از این حوادث می ترسند یا نه؟ سخنی به میان نیامده است اما در سورهانعام ایشان معتقد به حشر همه انواع حیوانات اعم از پرندگان و درندگان در قیامت است و این حشر را ناشی از میزان فهم و شعوری می داند که برخی حیوانات دارند که در قرآن هم مثالهایی دارند مثل هدهد.
جمع بندی: اذا الوحوش حشرت در سیاق آیات سخن از حوادث پایان جهان است که علامه آن را حشر در قیامت معنا می کند و لی آقای مکارم آن را ترس از حوادث هولناک آخر دنیا معرفی می کند.و اما در مورد حشر حیوانات هر سه مفسر بزرگوار قائل به حشر همه حیوانات هستند اما کیفیت آن معلوم نیست.
