مسئله ی شفاعت

شفاعت

یکی از اعتقادات عموم مسلمانان و معتقدان به ادیان، مسئله شفاعت است؛ یعنی روز قیامت اولیای الهی در حق گروهی از گناه کاران شفاعت کرده و آنان را از عذاب نجات می دهند و یا بنا بر تفسیر برخی از شفاعت، اولیای الهی با شفاعتشان از شخصی سبب ترفیع درجه او می شوند، اما وهابیان معتقدند که تنها می توان از خدا طلب شفاعت کرد و اگر کسی از خود شافعان، طلب شفاعت کند مشرک است، ولی عموم مسلمانان قائلند این حقی را که خداوند برا ی شافعان قرار داده می توان از آنان طلب نمود، البته با اعتقاد به این که اصل این حق از آن خداست و اولیا بدون اذن او شفاعت نمی کنند.

برای توضیح مطلب باید بدانیم که در قرآن، شفاعت به چند دسته تقسیم می شود:

الف: آیاتی که شفاعت را نفی می کند«…أَن یَأْتىِ‏َ یَوْمٌ لَّا بَیْعٌ فِیهِ وَ لَا خُلَّهٌ وَ لَا شَفَاعَهٌ  وَ الْکَافِرُونَ هُمُ الظَّالِمُون‏»[۱]

ب: ابطال عقیده یهود در شفاعت. «…وَ لَا یُقْبَلُ مِنهْا شَفَاعَهٌ وَ لَا یُؤْخَذُ مِنهَا عَدْل‏»[۲]

ج: نفی شفاعت از کافران «فَمَا تَنفَعُهُمْ شَفَاعَهُ الشَّافِعِین‏»[۳]

د: نفی صلاحیت شفاعت از بت ها.

وَ یَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ مَا لَا یَضُرُّهُمْ وَ لَا یَنفَعُهُمْ وَ یَقُولُونَ هَؤُلَاءِ شُفَعَؤُنَا عِندَ اللَّهِ  قُلْ أَ تُنَبِّونَ اللَّهَ بِمَا لَا یَعْلَمُ فىِ السَّمَاوَاتِ وَ لَا فىِ الْأَرْضِ  سُبْحَنَهُ وَ تَعَلىَ‏ عَمَّا یُشْرِکُون‏[۴]

ه: اختصاص شفاعت به خداوند «قُل لِّلَّهِ الشَّفَاعَهُ جَمِیعًا…»[۵]

و: شفاعت مشروط برای غیر خدا.

«…مَا مِن شَفِیعٍ إِلَّا مِن بَعْدِ إِذْنِهِ‏…»[۶]

مقتضای جمع بین آیات این است که از آن جا که طیق عقیده توحید افعالی، و این که هر تأثیری به اذن اوست، برخی از آیات، شفاعت را منحصراً برای خدا قرارداده است، ولی منافات ندارد که این حق اختصاصی خود را به کسی بدهد، تا با اجازه او، اعمال کند. همان گونه که به پیامبر و اولیای خود (علیهم السلام) چنین اجازه ای داده است.

بنابراین باید گفت که قرآن کریم با مسلم گرفتن اصل شفاعت، یادآور می شود که شفاعت تنها به اذن الهی انجام می پذیرد: « مَن ذا الذی یَشفَعُ عنده الّا بإذنه ـ کیست که در پیشگاه الهی به شفاعت برخیزد مگر به فرمان او»[۷] و « ما مِن شفیعٍ الّا مِن بعد إذنه ـ هیچ شفیعی جز با اجازه او نخواهد بود.»(یونس/۳) و از طرفی دیگر به ابطال عقیده بت پرستان و مشرکان در این مورد پرداخته است. زیرا آنان برای شفاعت هیچ گونه شرط و قیدی مانند اذن خدا قائل نیستند. قرآن این عقیده را رد می کند.

بنابراین اگر کسی با استدلال به چنین آیاتی شفاعت در اسلام را زیر سوال ببرد، مغالطه ای آشکار نموده است؛ چرا که در شفاعت اسلامی، نه اعتقاد به الوهیت شافعان مطرح است و نه بی قید و شرط بودن شفاعت آنان.

پس هرگاه اصل شفاعت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و دیگران در قیامت مورد تأیید است، درخواست آن از سوی مؤمنان نیز امری مشروع است.[۸]

[۱] سوره بقره/آیه۲۵۴

[۲] بقره/۴۸

[۳] مدثر/۴۸

[۴] یونس/۱۸

[۵] زمر/۴۴

[۶] یونس/۳

[۷] بقره/۲۵۵

[۸] سایت پرسمان دانشجویی برگرفته از کتاب آقای رضوانی