امام محمد باقر علیه السلام:
اِن اللهَ عَزَّ وَ جَلَّ یرْفَعُ الْعَذابَ عَنْ اَهْلِ الأرْضِ اِذا کانَ فِیها نَبِی أوْ إمامٌ.
خداوند عزوجل، با وجود پیامبر یا امام در روی زمین، عذاب را از خاک نشینان برمی دارد.
نام مبارک امام پنجم محمد بود . لقب آن حضرت باقر یا باقرالعلوم است ،بدین جهت که : دریای دانش را شکافت و اسرار علوم را آشکارا ساخت . القاب دیگری مانند شاکر و صابر و هادی نیز برای آن حضرت ذکر کرده اند که هر یک باز گوینده صفتی از صفات آن امام بزرگوار بوده است .
کنیه امام “ابوجعفر” بود.
امام محمدبن علی بن الحسین (ع)، در اول رجب و به قولی در سوم صفر سال ۵۷ قمری، در مدینه منوره دیده به جهان گشود.
در عصر هشام بن عبدالملک، به دسیسه و دستور وی و مباشرت ابراهیم بن ولید، حاکم مدینه مسموم گردید و در هفتم ذی حجّه سال ۱۱۴ و به قولی در ربیع الاول و یا ربیع الثانی سال۱۱۴ به شهادت رسید.
بدن شریفش در کنار قبر مطهر پدرش امام زین العابدین(ع) و قبر مطهر جد بزرگوارش امام حسن مجتبی(ع) در قبرستان بقیع به خاک سپرده شد.
نژاد خاص امام محمد باقر
آن حضرت، در واقعه کربلا و شهادت اباعبدالله الحسین(ع) و یارانش به دست سپاه یزید بن معاویه، چهار ساله بود و به همراه خانواده اش در آن حضور داشت و پس از حادثه جانسوز عاشورا، بسان سایر باز ماندگان آن واقعه، اسیر گردید و در شهرهای کوفه و دمشق و مناطق متعدد دیگر، به اسارت برده شد.
مادر مکرمه اش حضرت فاطمه بنت الحسن(ع) مکنّی به”امّ عبدالله”بود.
مادرش فاطمه دختر امام حسن مجتبی است. بنابراین نسبت آن حضرت از طرف مادر به سبط اکبر حضرت امام حسن و از سوی پدر به امام حسین می رسید. پدرش حضرت سیدالساجدین، امام زین العابدین، علی بن الحسین است.
بدین جهت، جد پدری امام محمد باقر(ع)، امام حسین(ع) و جد مادری اش امام حسن مجتبی(ع) و هر دوی آنها، فرزندان حضرت علی(ع) و فاطمه زهرا(س) بودند. بدین لحاظ آن حضرت را “ابن الخیرتین” و “علوّی ٌبین علوّیین” می گفتند. زیرا وی از نژاد خاص و خالص حضرت علی(ع) و فاطمه زهرا(س) بود.
امام محمد باقر(ع) پیش از امامتش با حکومت های معاویه بن ابی سفیان ،یزید بن معاویه ،معاویه بن یزید،عبدالله بن زبیر ، مروان بن حکم، عبدالملک بن مروان،و ولید بن عبد الملک و پس از امامتش با سلیمان بن عبد الملک، عمر بن عبدالعزیز، یزید بن عبد الملک و هشام بن عبد الملک معاصر بود و از اکثر آنان، رنج ها و آزارهای فراوانی متحمل شد.
شهادت امام محمد باقر علیه السلام
امام محمدباقر(ع) پس از عمری تلاش در میدان بندگی خدا و زنده کردن دین و گسترش علم و فعالیت های اجتماعی، در هفتم ذی الحجه سال ۱۱۴ به شهادت رسید.
درباره تاریخ شهادت آن حضرت، نقل قول های متفاوتی وجود دارد. گروهی از مورخان، تاریخ شهادت آن حضرت را سال ۱۱۷ و برخی دیگر سال ۱۱۸ بیان می کنند. گروهی نیز سال های ۱۱۳، ۱۱۵، ۱۱۶ و حتی ۱۱۱ هجری را تاریخ شهادت امام باقر(ع) نقل کرده اند، ولی بیشترین منابع تاریخی، سال ۱۱۴ را مستند دانسته اند. همچنین علت وفات آن حضرت، در منابع روایی و تاریخی، مسمومیت بیان شده است؛ مسمومیتی که حکومت امویان در آن دخیل بود. در برخی روایات آمده است. امام باقر(ع) مسموم شد و بر اثر این مسمومیت، بدن آن حضرت متورم شد و به شهادت ایشان انجامید. در اینکه چه فرد یا افرادی در این ماجرا دست داشتند، نقل های متفاوتی وجود دارد. برخی منابع، هشام بن عبدالملک را عامل اصلی این جنایت بیان کرده اند و برخی دیگر ابراهیم بن ولید را مسموم کننده امام باقر(ع) معرفی می کنند. در برخی روایات نیز از زید بن حسن نام برده شده؛ چراکه وی کینه ای دیرینه نسبت به امام باقر(ع) داشته است. با این حال، شکی نیست که امام باقر(ع) در دوران حکومت هشام بن عبدالملک به شهادت رسیده است؛ زیرا خلافت هشام از سال ۱۰۵ تا سال ۱۲۵ هجری بوده و آخرین سال وفات آن حضرت در کتاب های تاریخی، سال ۱۱۸ هجری بیان شده است.
نقل ها مبنی بر تاریخ شهادت آن حضرت به ظاهر متفاوت است. با این حال، با قدری تأمل در منابع روایی درمی یابیم که عامل شهادت آن حضرت می تواند چند نفر باشد که در هر روایت از یکی نام برده شده است. بعید نیست که هشام برای قتل غیرآشکار امام انگیزه ای قوی داشته است.
امام باقر(ع) در مباحث علمی و دینی اهل جدال نبود. نخست، مطلب حق را می گفت. سپس ساکت می شد و به ذهن ها و اندیشه ها فرصت می داد درباره سخنانش فکر کنند و به جمع بندی و نتیجه گیری دقیق تر برسند. بحث آن حضرت با پیروان ادیان و مکاتب فقهی، بحث غالب و مغلوب نبود، بلکه هدف امام باقر(ع) این بود که طرف مقابل را قانع کند. آن حضرت هرگز در برابر تکذیب ها مقابله به مثل نمی کرد، بلکه می کوشید مطلب را از طریق دیگر و با منطقی دیگر بیان و در پایان، شخص مورد نظر را به حقیقت آگاه کند.
