در چهار شماره گذشته از سلسله مقالات پیش رو به بررسی موعود و یا به تعبیری به مبحث بشارت منجی در آئینهای غیر الهی و معروف جهان مانند بودائی، هندو، مانوی و … پرداختیم و همچنین برخی از دیدگاههای معروف شرق آسیا مانند شینتو را مورد مطالعه قرار دادیم. درنهایت به دیدگاه ایرانیان باستان (پیروان دین زرتشت) پیرامون منجی آخرالزمان اشاره نموده و آن را مورد ارزیابی و تا حدودی اسطوره‌شناسی قراردادیم. در این شماره در نظر داریم به بررسی نگاه دین یهود، به منجی و وقایع آخرالزمانی از دیدگاه این دین بپردازیم. لازم به ذکر است با توجه به گستردگی مطالب مربوط به آخرالزمان و منجی در دین یهود، بررسی منجی در این دین در چند شماره منتشر خواهد شد. (ان‌شاءالله)
بسم‌الله الرحمن الرحیم
آیین یهود از ادیان توحیدی و وحیانی است که پیامبر آن حضرت موسی (علیه السلام) و کتاب آسمانی آن تورات است.ش
دین یهودیت مانند سایر ادیان که پس از مدتی براثر مسائل اجتماعی و تنوع مشرب‌ها در آن‌ها، مذاهب و فرقه‌هایی پیدا می‌شود مذاهب و فرقه‌های در آن پدیدار شد که بعضی شناخته‌شده و پرجمعیت و بعضی کم‌جمعیت هستند.
اساساً فرقه‌های شناخته شده یهود، پس از بازگشت یهود از بابل پدید آمدند. براثر این پراکندگی از فرقه‌های قبل از این واقعه اطلاع چندانی در دست نیست، اما دو فرق‌های که اکنون فعال هستند و مباحث آخرالزمانی یهود اصولاً بر پایه اعتقادات آن‌ها پایهریزی شده به شرح زیر میباشد:
۱) قارئون:
در این فرقه که پس از ظهور اسلام پدید آمده است، با تلمود (تورات شناسی) مخالفت، و به قرائت و معنای ظاهری تورات تأکید شده است؛ از این رو به قارئون معروف شده‌اند.
رهبر آنان در ابتدا یک عالم یهودی به نام «عنان» بود که با ابوحنیفه معاشرت و با اصطلاحات فقه اسلامی آشنا بود. در حال حاضر پیروان این فرقه در اسرائیل، روسیه، اوکراین زندگی می‌کنند.
مباحث عمیق آن‌ها در الهیات یهودی توجه محققان را به خود جلب کرده است؛ نکته قابل توجه این است که این گروه در مباحث خود از اصطلاحات اصول فقه حنفی بهره می‌گیرند.
۲) دونمه:
در بعضی‌اوقات به آن‌ها «شبتین» می‌گویند که به شبتای صبی مؤسس گروهشان نسبت داده می‌شود. این شخص در سال ۱۶۲۶ در شهر ازمیر ترکیه متولد شد. وی پس از مطالعه الهیات و عرفان یهودی مدعی شد که مسیحای یهود یعنی منجی موعود است.
برخی یهودیان اروپا و ترکیه و خاورمیانه دعوتش را پذیرفتند. او خود را نخستین فرزند خدا نامید و در سال ۱۶۶۶ قیام کرد، لکن توسط پادشاه عثمانی دستگیر و مسلمان شد و نام خود را به محمد افندی تغییر داد و پیروان خود را به اسلام ترغیب کرد ولی هنوز بسیاری از یهودیان او را مسیحی می‌دانستند و می‌گفتند که تنها شبحی از شبتای مسلمان شده و خود شبتای برای یافتن ده قبیله گم‌شده بنی‌اسرائیل به آسمان رفته و به‌زودی ظهور خواهد کرد و این‌ها به بازگشت سریع شبتای به‌عنوان منجی حقیقی بنی‌اسرائیل امیدوارند.
اکنون چندین هزار نفر از این گروه در ترکیه هستند که در ظاهر به سنن اسلامی و در باطل سنن یهودی عمل می‌کنند. این ۷ فرقه از فرق‌های معروف و شناخته‌شده یهود است چنانچه اشاره کردیم از فرقه‌های قبل از بلای بابل نوعاً خبری نداریم و احتمالاً فرقه‌هایی وجود داشته و در بعضی کتب تاریخ، فرقه‌های یهودیت را تا ۲۷ فرقه شماره کرده‌اند که اکثر آن‌ها فقط اسمشان در تاریخ آمده است.
به‌طور کل تمامی یهودیان معتقدند که عیسایی ظهور خواهد کرد که البته با عیسای مسیحیان متفاوت است .آن‌گونه که بررسیها نشان میدهد، پیش از اسارت قوم یهود و آوارگی آنان توسط آشوریان، اندیشه ظهور منجی در ادبیات مذهبی، غیرمذهبی، اساطیر و افسانهها و روایات مکتوب و شفاهی بنی‌اسرائیل جایی نداشته است.
تنها در سده دوم پیش از میلاد بود که ظهور نجات‌بخش قوم خدا در اذهان و افکار یهود توسعه یافت و دانیال نبی به دنبال رنجهای پیاپی قوم یهود، پایان زجرها را نوید داد:
«و در ایام این پادشاهان، یهوه خدای آسمانها سلطنتی را که تا ابد جاوید میماند، بر پا خواهد نمود و این سلطنت به قومی دیگر غیر از بنی‌اسرائیل منتقل نخواهد شد، بلکه تمامی آن سلطنتها را خردکرده، مغلوب خواهد ساخت و خودش برای همیشه پایدار و جاودان خواهد ماند.»(۱)
اشعیای پیامبر نیز در پیشگوییهای خود مژده آمدن مسیح را داد و گفت: «برای ما ولدی و پسری بخشیده می‌شود که سلطنت بر دوش او خواهد بود و اسم او عجیب و مشیر و خدای قادر و پدر سرمدی و سرور و سلامتی خوانده خواهد شد. ترقی سلطنت و سلامتی او را بر کرسی داوود و بر کشور وی پایانی نخواهد بود، تا آن‌که انصاف و عدالت را برای همیشه استوار سازد.»(۲)
البته شایان توجه است که قوم یهود به‌عنوان مردمی دین‌دار همواره به آینده خویش امیدوار بودند و این عبارت کتاب مقدس میان یهودیان رایج بود که: «اگرچه ابتدایت صغیر بود، عاقبت تو بسیار رفیع گردد.»(۳)
اما صفنیای پیامبر به نابودی رهبران دولتها اشاره میکند و آن را مقدمه جهان‌شمولی دین یهود میداند. او میگوید: «به‌منظور گردآوری طوایف بشر بر یک دین حق، سلاطین دول مختلف را نابود کنیم. آن‌وقت برگردانیم به قومها لب پاکیزه را برای خواندن همگی به نام خدای و عبادت کردن ایشان به یک روش.(۴)
یهودیان در طول تاریخ به این مسئله از دریچهای مذهبی نگریسته، انتظار را یک وظیفه مقدس به شمار آوردهاند، تنها پس از ورود صهیونیسم سیاسی به دنیای یهود بود که زاویه نگاه برخی یهودیان به این مسئله عوض گشت و تشکیل یک حاکمیت سیاسی را راهگشای «عصر مسیحا» دانستند.
هم‌اکنون صهیونیستها با سوءاستفاده از تغییر نگرش به وجود آمده خود را به‌عنوان منتظران واقعی مسیحا معرفی کرده، در پایان مراسم سالگرد بنیان‌گذاری رژیم اسرائیل (پنجم ماه ایّار عبری)، پس از دمیدن در شیپور عبادت، این‌گونه دعا می‌کنند: «اراده خداوند، خدای ما چنین باد که به لطف او شاهد سپیده‌دم آزادی باشیم و نفخ صور مسیحا گوش ما را نوازش دهد.»
بیگمان طرز تلقی صهیونیسم از مقوله انتظار و ظهور منجی، یکی از بینشهای چالش آفرین و بحران‌ساز فراروی معتقدان به آخرالزمان میباشد. چراکه تکیه بیش‌ازاندازه بر نژاد و قومیت، این مکتب را دچار نوعی تمامیت‌خواهی غیرعادلانه نموده، ظرفیتهای گفت‌وگو را از آن گرفته است.
ادامه دارد …
پینوشت:
۱- دانیال نبی، باب دوم، آیه ۴۴
۲- کتاب اشعیا، باب ۹ -آیه ۶ ـ ۸
۳- کتاب ایوب، باب ۸-آیه ۷
۴- صفنیا، باب ۳ :آیه ۸ ـ ۹
پیشنهاد سردبیر:
مقاله:
موعود در دین یهود (بخش۲)
موعود در دین یهود (بخش۳)
موعود در دین یهود (بخش۴)
