بسم الله الرحمن الرحیم
مجموعه حکمت های نهج البلاغه
حكمت 211
وَ قَالَ [عليه السلام] الْجُودُ حَارِسُ الْأَعْرَاضِ
وَ الْحِلْمُ فِدَامُ السَّفِيهِ وَ الْعَفْوُ زَكَاةُ الظَّفَرِ وَ
السُّلُوُّ عِوَضُكَ مِمَّنْ غَدَرَ وَ الِاسْتِشَارَةُ عَيْنُ
الْهِدَايَةِ وَ قَدْ خَاطَرَ مَنِ اسْتَغْنَى بِرَأْيِهِ وَ الصَّبْرُ
يُنَاضِلُ الْحِدْثَانَ وَ الْجَزَعُ مِنْ أَعْوَانِ الزَّمَانِ وَ
أَشْرَفُ الْغِنَى تَرْكُ الْمُنَى وَ كَمْ مِنْ عَقْلٍ أَسِيرٍ تَحْتَ
هَوَى أَمِيرٍ وَ مِنَ التَّوْفِيقِ حِفْظُ التَّجْرِبَةِ وَ
الْمَوَدَّةُ قَرَابَةٌ مُسْتَفَادَةٌ وَ لَا تَأْمَنَنَّ مَلُولًا .
بخشندگى ، نگاهدارندة آبروست ، و شكيبايى با
مصيبت هاى شب و روز و آن كس كه با رأى خود احساس بى نيازى كند به كام
خطرها افتد ، شكيبايى با مصيبت هاى شب و روز پيكار كند ، و بى تابي،
زمان را در نابودى انسان يارى دهد ، و برترين بى نيازى ترك آروزهاست، و
چه بسا عقل كه اسير فرمانروايى هوس است؛ حفظ و به كار گيرى تجربه رمز
پيروزى است، و دوستى نوعى خويشاوندى به دست آمده است ، و به آن كس كه
به ستوده آمده و توان تحمل ندارد اعتماد نكن.
حكمت 212
وَ قَالَ [عليه السلام] عُجْبُ الْمَرْءِ بِنَفْسِهِ
أَحَدُ حُسَّادِ عَقْلِهِ .
خود پسندى يكى از حسودان عقل است.
حكمت 213
وَ قَالَ [عليه السلام] أَغْضِ عَلَى الْقَذَى وَ
الْأَلَمِ تَرْضَ أَبَداً .
چشم را از سختيِ خوار و خاشاك و رنج ها فروبند تا
همواره خشنود باشي.
حكمت 214
وَ قَالَ [عليه السلام] مَنْ لَانَ عُودُهُ كَثُفَتْ
أَغْصَانُهُ .
كسى كه درخت شخصيت او نرم و بى عيب باشد، شاخ و
برگش فراوان است.
حكمت 215
وَ قَالَ [عليه السلام] الْخِلَافُ يَهْدِمُ الرَّأْيَ.
اختلاف نابود كنندة انديشه است.
حكمت 216
وَ قَالَ [عليه السلام] مَنْ نَالَ اسْتَطَالَ .
كسى كه به نوايى رسيد تجاوز كار شد.
حكمت 217
وَ قَالَ [عليه السلام] فِى تَقَلُّبِ الْأَحْوَالِ
عِلْمُ جَوَاهِرِ الرِّجَالِ .
در دگرگونى روزگار، گوهر شخصيت مردان شناخته مى
شود.
حكمت 218
وَ قَالَ [عليه السلام] حَسَدُ الصَّدِيقِ مِنْ سُقْمِ
الْمَوَدَّةِ .
حسادت بر دوست، از آفات دوستى است.
حكمت 219
وَ قَالَ [عليه السلام] أَكْثَرُ مَصَارِعِ الْعُقُولِ
تَحْتَ بُرُوقِ الْمَطَامِعِ .
قربانگاه انديشه ها ، زير برق آرزوهاست.
حكمت 220
وَ قَالَ [عليه السلام] لَيْسَ مِنَ الْعَدْلِ
الْقَضَاءُ عَلَى الثِّقَةِ بِالظَّنِّ .
داوريِ با گمان بر افراد مورد اطمينان ، دور از
عدالت است.
حكمت 221
وَ قَالَ [عليه السلام] بِئْسَ الزَّادُ إِلَى
الْمَعَادِ الْعُدْوَانُ عَلَى الْعِبَادِ .
بدترين توشه براى قيامت ، ستم بر بندگان است.
حكمت 222
وَ قَالَ [عليه السلام] مِنْ أَشْرَفِ أَعْمَالِ
الْكَرِيمِ غَفْلَتُهُ عَمَّا يَعْلَمُ .
خود را به بى خبرى نماياندن از بهترين كارهاى
بزرگواران است.
حكمت 223
وَ قَالَ [عليه السلام] مَنْ كَسَاهُ الْحَيَاءُ
ثَوْبَهُ لَمْ يَرَ النَّاسُ عَيْبَهُ .
آن كس كه لباس حياء بپوشد، كسى عيب او را نبيند.
حكمت 224
وَ قَالَ [عليه السلام] بِكَثْرَةِ الصَّمْتِ تَكُونُ
الْهَيْبَةُ وَ بِالنَّصَفَةِ يَكْثُرُ الْمُوَاصِلُونَ وَ
بِالْإِفْضَالِ تَعْظُمُ الْأَقْدَارُ وَ بِالتَّوَاضُعِ تَتِمُّ
النِّعْمَةُ وَ بِاحْتِمَالِ الْمُؤَنِ يَجِبُ السُّؤْدُدُ وَ
بِالسِّيرَةِ الْعَادِلَةِ يُقْهَرُ الْمُنَاوِئُ وَ بِالْحِلْمِ عَنِ
السَّفِيهِ تَكْثُرُ الْأَنْصَارُ عَلَيْهِ.
با سكوت بسيار ، وقار انسان بيشتر شود، و با
انصاف بودن ، دوستان را فراوان و با بخشش ، قدر و منزلت انسان بالا
رود، و با فروتنى ، نعمت كامل شود، و با پرداخت هزينه ها، بزرگى و
سرورى ثابت گردد، و روش عادلانه ، مخالفان را در هم شكند ، و با
شكيبايى در برابر بى خرد، ياران انسان زياد گردند.
حكمت 225
وَ قَالَ [عليه السلام] الْعَجَبُ لِغَفْلَةِ
الْحُسَّادِ عَنْ سَلَامَةِ الْأَجْسَادِ .
شگفتا كه حسودان از سلامتى خود غافل مانده اند!!.
حكمت 226
وَ قَالَ [عليه السلام] الطَّامِعُ فِى وِثَاقِ
الذُّلِّ .
طمعكار همواره زبون و خوار است.
حكمت 227
وَ سُئِلَ عَنِ الْإِيمَانِ فَقَالَ الْإِيمَانُ
مَعْرِفَةٌ بِالْقَلْبِ وَ إِقْرَارٌ بِاللِّسَانِ وَ عَمَلٌ
بِالْأَرْكَانِ .
(در مورد ايمان پرسيدند).جواب: ايمان، بر شناخت
با قلب، اقرار با زبان عمل با اعظاء و جوارح استوار است.
حكمت 228
وَ قَالَ [عليه السلام] مَنْ أَصْبَحَ عَلَى الدُّنْيَا
حَزِيناً فَقَدْ أَصْبَحَ لِقَضَاءِ اللَّهِ سَاخِطاً وَ مَنْ أَصْبَحَ
يَشْكُو مُصِيبَةً نَزَلَتْ بِهِ فَقَدْ أَصْبَحَ يَشْكُو رَبَّهُ وَ
مَنْ أَتَى غَنِيّاً فَتَوَاضَعَ لَهُ لِغِنَاهُ ذَهَبَ ثُلُثَا
دِينِهِ وَ مَنْ قَرَأَ الْقُرْآنَ فَمَاتَ فَدَخَلَ النَّارَ فَهُوَ
مِمَّنْ كَانَ يَتَّخِذُ آيَاتِ اللَّهِ هُزُواً وَ مَنْ لَهِجَ
قَلْبُهُ بِحُبِّ الدُّنْيَا الْتَاطَ قَلْبُهُ مِنْهَا بِثَلَاثٍ
هَمٍّ لَا يُغِبُّهُ وَ حِرْصٍ لَا يَتْرُكُهُ وَ أَمَلٍ لَا
يُدْرِكُهُ .
كسى كه از دنيا اندوهناك مى باشد، از قضاء الهى
خشمناك است، و آن كس كه از مصيبت وارد شده شِكْوه كند از خدا شكايت
كرده، و كسى كه نزد توانگرى رفته و به خاطر سرمايه اش برابر او فروتنى
كند ، دو سوم دين خود را از دست داده است، و آن كس كه قرآن بخواند و
وارد آتش جهنم شود حتماً از كسانى است كه آيات الهى را بازيچه قرار
داده است ، و آن كس كه قلب او با دنيا پرستى پيوند خورد، همواره جانش
گرفتار سه مشكل است، اندوهى رها نشدنى ، و آرزوئى نايافتني.
حكمت 229
وَ قَالَ [عليه السلام] كَفَى بِالْقَنَاعَةِ مُلْكاً
وَ بِحُسْنِ الْخُلُقِ نَعِيماً وَ سُئِلَ ع عَنْ قَوْلِهِ تَعَالَى
فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَياةً طَيِّبَةً (33)فَقَالَ هِيَ الْقَنَاعَةُ .
آدمى را قناعت براى دولتمندى ، و خوش خلقى براى
فراوانى نعمت ها كافى است .( از امام سؤال شد تفسير آيه ،
فَلْنُحْيَينه حياة طيّبة چيست؟ فرمود) آن زندگى با قناعت است
حكمت 230
وَ قَالَ [عليه السلام] شَارِكُوا الَّذِى قَدْ
أَقْبَلَ عَلَيْهِ الرِّزْقُ فَإِنَّهُ أَخْلَقُ لِلْغِنَى وَ أَجْدَرُ
بِإِقْبَالِ الْحَظِّ عَلَيْهِ .
با آن كس كه روزى به او روى آورده شراكت كنيد كه
او توانگرى را سزاوار تر، و روى آمدن روزگار خويش را شايسته تر است.
حكمت 231تعريف عدل و إحسان(اخلاقى، اقتصادى)
وَ قَالَ [عليه السلام] فِى قَوْلِهِ تَعَالَى إِنَّ
اللَّهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْإِحْسانِ الْعَدْلُ الْإِنْصَافُ
وَ الْإِحْسَانُ التَّفَضُّلُ .
(در تفسير آيه 90 سوره نحل “خدا به عدل و احسان
فرمان مى دهد” فرمود) عدل ، همان انصاف ، و احسان، همان بخشش است.
حكمت 232
وَ قَالَ [عليه السلام] مَنْ يُعْطِ بِالْيَدِ
الْقَصِيرَةِ يُعْطَ بِالْيَدِ الطَّوِيلَةِ .
قال الرضى و معنى ذلك أن ما ينفقه المرء من ماله فى سبيل الخير و البر
و إن كان يسيرا فإن الله تعالى يجعل الجزاء عليه عظيما كثيرا و اليدان
هاهنا عبارة عن النعمتين ففرق ع بين نعمة العبد و نعمة الرب تعالى ذكره
بالقصيرة و الطويلة فجعل تلك قصيرة و هذه طويلة لأن نعم الله أبدا تضعف
على نعم المخلوق أضعافا كثيرة إذ كانت نعم الله أصل النعم كلها فكل
نعمة إليها ترجع و منها تنزع .
آن كس كه با دست كوتاه ببخشد، از دستى بلند پاداش
گيرد.
مى گويم: (معنى سخن اين است كه آنچه انسان از اموال خود در راه خير و
نيكى انفاق مى كند، هر چند كم باشد، خداوند پاداش او را بسيار مى دهد،
و منظور از “دو دست” در اينجا دو نعمت است كه امام [عليه السلام] بين
نعمت پروردگار ، و نعمت از ناحيه انسان، را با كوتاهى و بلندى فرق
گذاشته است كه نعمت و بخشش از ناحيه بنده را كوتاه ، و از ناحيه خداوند
را بلند قرار داده است ، بدان جهت كه نعمت خدا هميشگى و چند برابر نعمت
مخلوق است، چرا كه نعمت خداوند اصل و اساس تمام نعمت ها است، بنابراين
تمام نعمت ها به نعمت هاى خدا باز مى گردد، و از آن سرچشمه مى گيرد).
حكمت 233
وَ قَالَ [عليه السلام] لِابْنِهِ الْحَسَنِ ع لَا
تَدْعُوَنَّ إِلَى مُبَارَزَةٍ وَ إِنْ دُعِيتَ إِلَيْهَا فَأَجِبْ
فَإِنَّ الدَّاعِيَ إِلَيْهَا بَاغٍ وَ الْبَاغِيَ مَصْرُوعٌ.
(به فرزندش امام مجتبى (ع) فرمود) كسى را به
پيكار دعوت نكن ، اما اگر تو را دعوت به نبرد خواندند بپذير، زيرا
آغازگر پيكار تجاوزكار شكست خورده است.
حكمت 234
وَ قَالَ [عليه السلام] خِيَارُ خِصَالِ النِّسَاءِ
شِرَارُ خِصَالِ الرِّجَالِ الزَّهْوُ وَ الْجُبْنُ وَ الْبُخْلُ
فَإِذَا كَانَتِ الْمَرْأَةُ مَزْهُوَّةً لَمْ تُمَكِّنْ مِنْ
نَفْسِهَا وَ إِذَا كَانَتْ بَخِيلَةً حَفِظَتْ مَالَهَا وَ مَالَ
بَعْلِهَا وَ إِذَا كَانَتْ جَبَانَةً فَرِقَتْ مِنْ كُلِّ شَيْءٍ
يَعْرِضُ لَهَا .
برخى از نيكوترين خلق و خوى زنان، زشت ترين
اخلاقى مردان است، مانند تكبر ، ترس ، بخل : هرگاه زنى متكبر باشد،
بيگانه را به حريم خود راه نمى دهد ، و اگر بخيل باشد اموال خود و
شوهرش را حفظ مى كند، و چون ترسان باشد از هر چيزى كه به آبروى او زيان
رساند فاصله مى گيرد .
حكمت 235
وَ قِيلَ لَهُ صِفْ لَنَا الْعَاقِلَ فَقَالَ ع هُوَ
الَّذِى يَضَعُ الشَّيْءَ مَوَاضِعَهُ فَقِيلَ فَصِفْ لَنَا
الْجَاهِلَ فَقَالَ قَدْ فَعَلْتُ .
قال الرضى يعنى أن الجاهل هو الذى لا يضع الشيء مواضعه فكأن ترك صفته
صفة له إذ كان بخلاف وصف العاقل .
(به امام گفتند، عاقل را به ما بشناسان ، پاسخ
داد:) خردمند آن است كه هر چيزى را در جاى خود مى نهد. (گفتند پس جاهل
را تعريف كن فرمود) با معرفى خردمند، جاهل را نيز شناساندم . (يعنى
جاهل كسى كه هر چيزى را در جاى خود نمى گذارد ، بنابراين با ترك معرفى
مجدد جاهل را شناساند).
حكمت 236
وَ قَالَ [عليه السلام] وَ اللَّهِ لَدُنْيَاكُمْ
هَذِهِ أَهْوَنُ فِى عَيْنِى مِنْ عِرَاقِ خِنْزِيرٍ فِى يَدِ
مَجْذُومٍ .
به خدا سوگند ! اين دنياى شما كه به انواع حرام
آلوده است ، در ديدة من از استخوان خوكى كه در دست بيمارى جذامى باشد،
پست تر است!.
حكمت 237
وَ قَالَ [عليه السلام] إِنَّ قَوْماً عَبَدُوا اللَّهَ
رَغْبَةً فَتِلْكَ عِبَادَةُ التُّجَّارِ وَ إِنَّ قَوْماً عَبَدُوا
اللَّهَ رَهْبَةً فَتِلْكَ عِبَادَةُ الْعَبِيدِ وَ إِنَّ قَوْماً
عَبَدُوا اللَّهَ شُكْراً فَتِلْكَ عِبَادَةُ الْأَحْرَارِ .
گروهى خدا را به اميد بخشش پرستش كردند، كه اين
پرستش بازرگانان است، و گروهى او را از روى ترس عبادت كردند كه اين
عبادت بردگان است، و گروهى خدا را از روى سپاسگذارى پرستيندند و اين
پرستش آزادگان است.
حكمت 238
وَ قَالَ [عليه السلام] الْمَرْأَةُ شَرٌّ كُلُّهَا وَ
شَرُّ مَا فِيهَا أَنَّهُ لَا بُدَّ مِنْهَا .
زن همه اش زحمت و دردسر است و زحمت بارتر
اينكه چاره اى جز بودن با او نيست.
حكمت 239
وَ قَالَ [عليه السلام] مَنْ أَطَاعَ التَّوَانِيَ
ضَيَّعَ الْحُقُوقَ وَ مَنْ أَطَاعَ الْوَاشِيَ ضَيَّعَ الصَّدِيقَ .
هر كس تن به سستى دهد ، حقوق را پايمال كند ، و
هر كس سخن چين را پيروى كند دوستى را به نابودى كشاند.
حكمت 240
وَ قَالَ [عليه السلام] الْحَجَرُ الْغَصِيبُ فِى
الدَّارِ رَهْنٌ عَلَى خَرَابِهَا .
قال الرضى و يروى هذا الكلام عن النبى (ص) و لا عجب أن يشتبه الكلامان
لأن مستقاهما من قليب و مفرغهما من ذنوب .
سنگ غصبى در بناى خانه، مايه ويران شدن آن است.
(اين سخن از رسول خدا نقل شده است، و اينكه سخن پيامبر (ص) و على [عليه
السلام] شبيه يكديگرند جاى شگفتى نيست براى اينكه هر دو از يك جا
سرچشمه گرفته و در دو ظرف ريخته شده است).
منبع:http://www.s-a-khatami.com/
