آغاز وجوب روزه…

  آغاز وجوب روزه…:

183-ای افرادی که ایمان آورده اید ! روزه بر شما نوشته شده ، همانگونه که بر کسانی که قبل از شما بودند نوشته شد ؛ تا پرهیزگار شوید .
184-چند روز معدودی را (باید روزه بدارید !) و هر کس از شما بیمار یا مسافر باشد تعدادی از روزهای دیگر را روزه بدارد . و بر کسانی که روزه برای آن ها طاقت فرساست ، ( همچون بیماران مومن و پیران ) لازم است کفاره بدهد ، مسکینی را اطعام کنند . و کسی که کار خیری انجام دهد ، برای او بهتر است . و روزه داشتن برای شما بهتر است اگر بدانید!
185-( روزه ، در چند روز معدود) ماه رمضان است ؛ ماهی که قرآن ، برای راهنمایی مردم ، و نشانه های هدایت ، و فرق میان حق و باطل ، در آن نازل شده است . پس آن کس از شما که در ماه رمضان در حضر باشد ، روزه بدارد ! و آن کس که بیمار یا در سفر است ،روزهای دیگری را به جای آن ، روزه بگیرد ! خداوند ، راحتی شمارا می خواهد ، نه زحمت شمارا ! هدف این است که این روزها را تکمیل کنید ؛ و خدا را بر این که شمارا هدایت کرده ، بزرگ بشمرید ؛ باشد که شکرگذاری کنید !

سوره ی بقره
تفسیر
روزه سرچشمه ی تقوا
در این آیات به بیان یکی دیگر از احکام یعنی روزه ، یکی از مهم ترین عبادات ، می پردازد و با لحن تاکید آمیز می گوید : « ای کسانی که ایمان آورده اید ! روزه بر شما نوشته شده است آن گونه که بر امت های قبل از شما ، نوشته شده بود.»
و بلافاصله فلسفه ی این عبادت انسان ساز و تربیت آفرین را در یک جمله ی کوتاه ، اما بسیار پر محتوا چنین بیان می کند : « تا پرهیزگار شوید.»
آری ، روزه عامل موثری است برای پرورش روح تقوا و پرهیزگاری در تمام زمینه ها و ابعاد .
از آن جا که انجام این عبادت با محرومیت از لذائذ مادی و مشکلاتی – مخصوصا در فصل تابستان – همراه است ، تعبیرات مختلفی در آیه ی فوق به کار رفته که روح انسان را برای پذیرش این حکم آماده سازد .
نخست با خطاب یا ایها الذین امنو : «ای مومنان » !
آنگاه ، با بیان این حقیقت که روزه اختصاص به شما ندارد ، بلکه در امت های پیشین نیز بوده است .
وسرانجام با بیان فلسفه ی آن و این که اثرات پر بار این فریضه ی الهی صددر صد عائد خود شما می شود ، آن را یک موضوع دوست داشتنی و گوارا می سازد .
در حدیثی از امام صادق (علیه السلام) نقل شدکه : « لذت خطاب یا ایهاالذین امنو آن چنان است که سختی و مشقت این عبادت را از بین برده است »!.
در آیه ی بعد برای این که باز از سنگینی روزه کاسته شود ، چند دستور دیگر را در این زمینه بیان کرده ، نخست می فرماید : « چند روز معدودی را باید روزه بدارید».
چنان نیست که مجبور باشید تمام سال ، یا قسمت مهمی از آن را روزه بدارید ، بلکه روزه تنها بخش کوچکی از آن را اشغال می کند .
دیگر اینکه : «کسانی که از شما بیمار یا مسافر باشند و روزه گرفتن برای آن ها مشقت داشته باشد ، از این حکم معافند و باید روزهای دیگری را به جای آن روزه بگیرند».
سوم : « کسانی ک با نهایت زحمت باید روزه بگیرند ( مانند پیرمردان و پیرزنان و بیماران مزمن که بهبودی برای آن ها نیست ) مطلقا لازم نیست روزه بگیرند ، بلکه به جای آن کفاره بدهند ، مسکینی را اطعام کنند »
« و آن کس که مایل باشد بیش از این در راه خدا اطعام کند برای او بهتر است . »
و بالاخره در پایان آیه این واقعیت را بازگو می کند که : « روزه گرفتن برای شما بهتر است »
گرچه بعضی خواسته اند این جمله را دلیل بر این بگیرند که روزه در آغاز تشریع ، واجب تخییری بوده و مسلمانان می توانستند روزه بگیرند یا به جای آن « فدیه» بدهند تا تدریجا به روزه گرفتن عادت کنند و بعد ، این حکم نسخ شده و صورت وجوب عینی پیدا کرده است .
ولی ظاهر این است : این جمله تاکید دیگری بر فلسفه ی روزه است ، و این که این عبادت – همانند سایر عبادات – چیزی بر جاه و جلال خدا نمی افزاید بلکه تمام سود و فایده ی آن عائد عبادت کنندگان می شود .
آخرین آیه ی مورد بحث ، زمان روزه و قسمتی از احکام و فلسفه های آن را شرح می دهد ، نخست می گوید : « آن چند روز معدود را که باید روزه بداری ماه رمضان است ».
« همان ماهی که قرآن در آن نازل شده»
« همان قرآنی که مایه ی هدایت مردم ، و دارای نشانه های هدایت ، و معیارهای سنجش حق و باطل است »
سپس بار دیگر حکم مسافران و بیماران را به عنوان تاکید بازگو کرده می گوید : « کسانی که در ماه رمضان در حضر باشند باید روزه بگیرند ، اما آن ها که بیمار یا مسافرند روزهای دیگری را به جای آن ، روزه می گیرند »
تکرار حکم مسافر و بیمار در این آیه و آیه ی قبل ، ممکن است از این نظر باشد که بعضی به گمان اینکه خوردن روزه مطلقا کار خوبی نیست به هنگام بیماری و سفر اصرار داشته باشند که روزه بگیرند ، لذا قرآن با تکرار این حکم می خواهد به مسلمانان بفهماند همانگونه که روزه گرفتن برای افراد سالم یک فریضه ی الهی است ، افطار کردن هم برای بیماران و مسافران یک فرمان الهی می باشد و مخالفت با آن گناه است .
در قسمت دیگر آیه بار دیگربه فلسفه ی تشریع روزه پرداخته ، می گوید : « خداوند راحتی شمارا می خواهد و زحمت شمارا نمی خواهد».
اشاره به این که روزه داشتن ، گرچه در ظاهر یک نوع سخت گیری و محدودیت است ، اما سرانجام راحتی و آسایش انسان می باشد ، هم از نظر معنوی و هم از لحاظ مادی.
سپس اضافه می کند : « هدف آن است که شما تعداد این روزها را کامل کنید»
یعنی بر هر انسان سالمی لازم است در سال یک مه روزه بدارد ؛ چرا که برای پرورش جسم و جان او لازم است ، به همین دلیل اگر ماه رمضان یا در سفر بودید، باید به تعداد این ایام روزه را قضا کنید تا عدد مزبور کامل گردد ، حتی زنان حائض که از قضای نماز معافند از قضای روزه معاف نیستند.
و در آخرین جمله می فرماید : « تا خدا را به خاطر این که شما را هدایت کرده بزرگ بشمرید ، و شاید شکر نعمت های او را بگذارید».