وحی در لغت به معنای اشاره سریع[۱] و مخفی است و درواقع هر چیزی که به سرعت به دیگری القا شود که فقط او بفهمد وحی است.[۲] علامه طباطبائى معتقد است که رساندن معنا به نحوی که آن معنا به غیر از طرف مورد نظر بر سایرین مخفی بماند وحی است. بنابراین، الهام به حیوان از طریق غریزه، وحى است. هم چنین القای معنا به نفس از طریق رؤیا یا وسوسه، یا اشاره همگى «وحى» اند.
وحى در قرآن کریم علاوه بر پیامبران در مورد فرشتگان، شیاطین، انسان، حیوان و زمین به کار رفته است. بیشترین استعمال این واژه و مشتقّات آن در خصوص وحى به پیامبران است‏. در آیات ذیل می توان تمامی موارد استعمال واژه وحی را یافت:
الف) الهام روحانى به ملائکه: «إِذْ یُوحِی رَبُّکَ إِلَى الْمَلائِکَهِ أَنِّی مَعَکُمْ» هنگامى که پروردگارت به فرشتگان وحى مى‏ کرد که من با شما هستم.[۳]
ب) الهام روحانى به انسان: «وَ أَوْحَیْنا إِلى‏ أُمِّ مُوسى‏ أَنْ أَرْضِعِیهِ» و به مادر موسى وحى کردیم که: «او را شیر ده».[۴]
ج) الهام روحانى به جمادات: «یَوْمَئِذٍ تُحَدِّثُ أَخْبارَها. بِأَنَّ رَبَّکَ أَوْحى‏ لَها» آن روز است که [زمین‏] خبرهاى خود را بازگوید [همان گونه‏] که پروردگارت بدان وحى کرده است.[۵]
د) وسوسه شیطانى: «وَ کَذلِکَ جَعَلْنا لِکُلِّ نَبِیٍّ عَدُوًّا شَیاطِینَ الْإِنْسِ وَ الْجِنِّ یُوحِی بَعْضُهُمْ إِلى‏ بَعْضٍ» و بدین گونه براى هر پیامبرى دشمنى از شیطان‏ هاى انس و جن برگماشتیم. بعضى از آنها به بعضى، براى فریب، سخنان آراسته القا مى‏ کنند.[۶]
ه) اشاره: «فَخَرَجَ عَلى‏ قَوْمِهِ مِنَ الْمِحْرابِ فَأَوْحى‏ إِلَیْهِمْ أَنْ سَبِّحُوا بُکْرَهً وَ عَشِیًّا» پس، از محراب بر قوم خویش درآمد و ایشان را آگاه گردانید [اشاره کرد] که روز و شب به نیایش بپردازند.[۷]
و) غریزه: «وَ أَوْحى‏ رَبُّکَ إِلَى النَّحْلِ» و پروردگار تو به زنبور عسل، وحى [الهام غریزى‏] کرد.[۸] [۹]
اما در قرآن کریم این واژه و مشتقّات آن، نزدیک به هفتاد بار در خصوص پیامبران به کار رفته است؛ به گونه‏ اى که استعمال آن در موارد و معانى دیگر بسیار کم است. در حال حاضر اطلاق این لفظ در خصوص انبیا تقریبا تعیّن یافته است. بر همین اساس علامه طباطبائى مى ‏گوید: «ادب دینى در اسلام اقتضا مى ‏کند که ما این تعبیر را در غیر انبیا به کار نبریم.» [۱۰]

پی نوشت:
[۱] . المفردات فی غریب القرآن، دارالعلم الدار الشامیه،دمشق،۱۴۱۲ق،ج۱،ص۸۵۸
[۲] . التمهید فی علوم القرآن، محمد هادى معرفت‏، مؤسسه النشر الاسلامى‏،قم، ۱۴۱۵،ج‏۱، ص: ۲۵
[۳] .انفال،۱۲
[۴] .قصص،۷
[۵] زلزله،۴
[۶] .انعام،۱۱۳
[۷] .مریم،۱۱
[۸] .نحل،۶۸
[۹] . التمهید فی علوم القرآن، ج‏۱، ص: ۲۶-۲۸؛ درسنامه علوم قرآنى، حسین جوان آراسته‏، بوستان کتاب قم‏،۱۳۸۰، ص: ۶۲-۶۵
[۱۰] .  درسنامه علوم قرآنى، ص: ۶۲-۶۵