* ژولیده نباشید
«وَ أَرْوِی..: وَ أَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یُبْغِضُ مِنَ الرِّجَالِ الْقَاذُورَهَ» (۱)
خداوند مردان کثیف و ژولیده را دشمن دارد.
* این عمل خدا را خشمگین می کند
قَالَ الرِّضَا (ع) مَنْ لَقِیَ فَقِیراً مُسْلِماً فَسَلَّمَ عَلَیْهِ خِلَافَ سَلَامِهِ عَلَى الْغَنِیِّ لَقِیَ اللَّهَ یَوْمَ الْقِیَامَهِ وَ هُوَ عَلَیْهِ غَضْبَان. (۲)
هر کس تهیدست مسلمانى را دیدار کند و برخلاف سلامى که به ثروتمند کرده بر او(تهی دست) سلام کند، روز قیامت خدا را در حالى که بر او خشمگین است ، دیدار مى کند.
* از افراد ظالم حاجت نخواه
مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا (ع) جُعِلْتُ فِدَاکَ اکْتُبْ لِی إِلَى إِسْمَاعِیلَ بْنِ دَاوُدَ الْکَاتِبِ لَعَلِّی أُصِیبُ مِنْهُ قَالَ أَنَا أَضَنُّ بِکَ أَنْ تَطْلُبَ مِثْلَ هَذَا وَ شِبْهَهُ وَ لَکِنْ عَوِّلْ عَلَى مَالِی. (۳)
بزنطى گوید: به امام رضا (علیه السلام) گفتم: برایم نامه اى به اسماعیل بن داود، نویسنده (در دستگاه مأمون) بنویس، شاید از او چیزى به من برسد. حضرت فرمود: من براى شأن تو دریغ دارم که از او و امثال او چیزى بخواهى ولى حاجت خود را از مال من برآورده کن.
* جدل بى فایده ممنوع
قَالَ (ع) إِنَّ اللَّهَ یُبْغِضُ الْقِیلَ وَ الْقَالَ. (۴)
بدون تردید خداوند مشاجره لفظى (قیل و قال) را (بدون آنکه آدمى را به نتیجه مطلوب رساند) دشمن دارد.
* امان از رفیق نادان!
قَالَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: … صَدِیقُ الْجَاهِلِ فِی تَعَبٍ. (۵)
کسى که رفیق جاهل (احمق) دارد، همواره در رنج و عذاب است.
* وای به حال بخیلان!
«إِیَّاکُمْ وَ الْبُخْلَ فَإِنَّهَا عَاهَهٌ لَا تَکُونُ فِی حُرٍّ وَ لَا مُؤْمِنٍ إِنَّهَا خِلَافُ الْإِیمَان» (۶)
از بخل بپرهیزید، زیرا صفت بخل آفتى است که در هیچ مؤمن و آزادمردى وجود نخواهد یافت. به علاوه این صفت زشت مخالف ایمان است.
*امام با ادبان
مَا رَأَیْتُ أَبَا الْحَسَنِ الرِّضَا (ع):… وَ لَا رَأَیْتُهُ قَطَعَ عَلَى أَحَدٍ کَلَامَهُ حَتَّى یَفْرُغَ مِنْهُ. (۷)
ابراهیم بن عباس مى گوید: من هرگز ندیدم امام رضا (علیه السلام) سخن کسى را قطع کند (بلکه صبر مى کرد) تا او از سخن گفتن فارغ شود.
* با منکر حق همنشین مشو
فِی تَفْسِیرِ الْعَیَّاشِیِّ عَنِ الرِّضَا (ع) فِی تَفْسِیرِهَا: إِذَا سَمِعْتَ الرَّجُلَ یَجْحَدُ الْحَقَّ وَ یُکَذِّبُ بِهِ وَ یَقَعُ فِی أَهْلِهِ فَقُمْ مِنْ عِنْدِهِ وَ لَا تُقَاعِدْهُ. (۸)
هرگاه شنیدى مردى حق را انکار و تکذیب مى کند و با اهل آن مأنوس است؛ پس از نزد او برخیز و با وى همنشینى مکن.
* دیگران را نترسانید
قَالَتْ سَمِعْتُ أَبِی عَلِیّاً … قَالَ: لَا یَحِلُّ لِمُسْلِمٍ أَنْ یُرَوِّعَ مُسْلِماً. (۹)
براى هیچ مسلمانى شایسته نیست که مسلمانى را به وحشت اندازد.
* خائن را امین مکن
سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ (ع) یَقُولُ کَانَ أَبُو جَعْفَرٍ (ع) یَقُولُ: لَا یَخُنْکَ الْأَمِینُ وَ لَکِنِ ائْتَمَنْتَ الْخَائِنَ. (۱۰)
امین هرگز به تو خیانت نمى کند. این تویى که خائن را امین دانسته اى (امانت را به دست خیانت پیشه مى سپارى).
* عزت این گونه از بین می رود
عَنِ الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ (ع) قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): إِیَّاکُمْ وَ مُشَاجَرَهَ النَّاسِ فَإِنَّهَا تُظْهِرُ الْغِرَّهَ وَ تَدْفِنُ الْعِزَّهَ. (۱۱)
از خصومت با مردم دورى کنید زیرا خصومت عیوب نهفته را آشکار مى سازد و عزت را از بین مى برد.
* خائن، با اهل بیت (ع) پیوندی ندارد
عَنْ أَبِی الْحَسَنِ عَلِیِّ بْنِ مُوسَى الرِّضَا عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ (ع) قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص):.. وَ لَیْسَ مِنَّا مَنْ خَانَ مُسْلِما.(۱۲)
کسى که به مسلمانى خیانت کند، با ما پیوند معنوى ندارد.
* مؤمن دروغ نمی گوید
عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا (ع) قَالَ: سُئِلَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) یَکُونُ الْمُؤْمِنُ جَبَاناً قَالَ نَعَمْ قِیلَ وَ یَکُونُ بَخِیلًا قَالَ نَعَمْ قِیلَ وَ یَکُونُ کَذَّاباً قَالَ لَا. (۱۳)
حضرت رضا (علیه السلام) فرمود: از پیامبر پرسیدند: آیا مؤمن ممکن است ترسو باشد؟ فرمود: آرى. گفتند: ممکن است بخیل باشد؟ فرمود: آرى. ممکن است دروغگو باشد فرمود: خیر.
* خودت باش!
عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَى قَالَ: حَضَرْتُ أَبَا الْحَسَنِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ وَ قَالَ لَهُ رَجُلٌ أَوْصِنِی فَقَالَ لَهُ … وَ لَا تُمَکِّنِ النَّاسَ مِنْ قِیَادِکَ فَتَذِلَّ رَقَبَتُکَ.
مردی به امام رضا علیه السلام گفت وصیتی به من فرمایید. حضرت فرمود: افسار خود را به دست مردم مده و آنها را بر خود مسلط مکن که ذلیل و خوار خواهى شد. (۱۴)
پاورقی:
(۱)- الفقه المنسوب إلى الإمام الرضا علیه السلام، ص: ۳۵۴٫
(۲)- الفقه المنسوب إلى الإمام الرضا علیه السلام، ص: ۳۵۴٫
(۳)- الکافی (ط – الإسلامیه)، ج۲، ص: ۱۴۹٫
(۴)- تحف العقول، النص، ص: ۴۴۳٫
(۵)- نزهه الناظر و تنبیه الخاطر، ص: ۵۱٫
(۶)- بحار الأنوار (ط – بیروت)، ج۷۵، ص: ۳۴۶٫
(۷)- عیون أخبار الرضا علیه السلام، ج۲، ص: ۱۸۴٫
(۸)- بحار الأنوار (ط – بیروت)، ج۷۱، ص: ۲۶۲٫
(۹)- عیون أخبار الرضا علیه السلام، ج۲، ص: ۷۱٫
(۱۰)- الکافی (ط – الإسلامیه)، ج۵، ص: ۲۹۹٫
(۱۱)- بحار الأنوار (ط – بیروت)، ج۷۲، ص: ۲۱۰٫
(۱۲)- الأمالی( للصدوق)، النص، ص: ۲۷۰٫
(۱۳)- المحاسن، ج۱، ص: ۱۱۸٫
(۱۴)- الکافی (ط – الإسلامیه)، ج۲، ص: ۱۱۳٫
