یکی از سوالات درباره ایام فاطمیه این است که چرا تاریخ دقیق شهادت حضرت فاطمه زهرا (س) روشن نیست و فلسفه ایام فاطمیه چیست؟
برای پاسخ به این سوال باید گفت: زمان دقیق شهادت حضرت فاطمه زهرا ـ سلام الله علیها ـ همانند مکان دفن ایشان از مجهولات تاریخی است که نشانه اوج مظلومیت حضرت است.
عواملی چند ممکن است منشأ این اختلاف باشد؛ از جمله:
۱. نقل حوادث تاریخی در آن دوران همانند امروز نبوده که به صورت نوشته و کتاب در آید و به نسل‌های بعدی منتقل شود، بلکه انتقال رویدادهای تاریخی به طور عمده شفاهی بود و از خاطر و ذهن افرادی به اذهان دیگران منتقل می‌شد. کسی نمی‌تواند ادعا کند که همه این ناقلان از اشتباه مصون بودند.
۲. از سوی دیگر در آن روزها مسلمانان سرگرم جنگ بودند، در چنین شرایطی کمتر دغدغه داشتند که حوادث تاریخی را به طور دقیق ثبت نمایند. [۱]
۳. اختلاف و دسته‌بند‌ی‌های سیاسی که پس از رحلت رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ پدید آمد و کسانی که روی کار آمدند و قدرت را در دست گرفتند، تا آن جا که توان داشتند، تاریخ حادثه‌ها را دستکاری کرده‌اند. [۲]
پراکندگی گفتار تاریخ‌نگاران در این موضوع گواهی روشن بر تحریف عمدی آنان در تاریخ شهادت حضرت زهرا ـ سلام الله علیها ـ است.
در رابطه با زمان شهادت حضرت زهرا ـ سلام الله علیها ـ روایات متفاوتی نقل شده است که سند برخی از این روایات «مرفوع» است و در نتیجه از اعتبار کافی برخوردار نیستند و برخی روایات نیز مدت زندگی حضرت زهرا ـ سلام الله علیها ـ را پس از رحلت پدر گرامی‌اش دو یا شش و یا هشت ماه بیان کرده‌اند، چون این دسته از روایات نیز سند درستی ندارند و یا از امام معصوم نقل نشده‌اند نمی‌تواند معتبر و قابل توجه باشند.
بعضی از احادیث گویای این است که حضرت پس از رحلت رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ سه ماه یا یکصد روز در قید حیات بود.[۳]
این گونه احادیث را ممکن است با حدیث مشهور طبری که شهادت حضرت را سوم جمادی الثانیه می‌داند.[۴] بدین طریق جمع کرد که سه ماه پنج روز کمتر از سوم جمادی الثانیه یعنی نود و پنج روز است و یکصد روز، پنج روز بیشتر از نود و پنج روز می‌شود و تفاوت چند روز قابل توجه نیست، مرحوم علامه مجلسی نیز به این مطلب اشاره دارد. [۵]
در نتیجه تنها روایاتی که قابل تأمّل است؛ روایات هفتاد و پنج روز و سوم جمادی الثانیه یعنی نود و پنج روز است.
روایت هفتاد و پنج روز به دو طریق ـ ابو عبیده و هشام بن سالم[۶] ـ از امام صادق ـ علیه السلام ـ نقل شده است و روایت سوم جمادی الثانیه یعنی نود و پنج روز در روایت ابو بصیر، نیز از امام صادق ـ علیه‌السلام ـ تصریح شده است.
این دو تعبیر با توجه به قول مشهور شیعه درباره رحلت پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ در بیست و هشتم ماه صفر با هم تعارض دارد، چون که هفتاد و پنج روز پس از رحلت پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ موافق با سیزدهم جمادی الاولی می‌شود، نه سوم جمادی الثانیه.
البته ممکن است دلیل اختلاف در این دو دسته از روایات صحیحه رایج نبودن نقطه گذاری بر کلمات در زمان صدور روایات باشد.
توجه به شباهت «خمسه و سبعون» با «خمسه تسعون» مؤید این معناست. به عنوان مثال در کتاب کافی در مورد زمان شهادت حضرت زهرا ـ سلام الله علیها ـ چنین آمده است: «و توفیت و لها ثمان عشره سنه و خمسه و سبعون یوما».[۷] همان گونه که در این روایت دیده می‌شود شباهت «خمسه و سبعون» به «خمسه تسعون» خیلی نزدیک است و اشتباه نسّاخ، تاریخ نویسان یا راویان حدیث می‌تواند موجب پدید آمدن دو تاریخ متفاوت در رابطه با روز شهادت حضرت زهرا ـ سلام الله علیها ـ باشد. [۸]
در هر صورت، ایام فاطمیه، زمان مناسبی است تا از کوثر پیامبر اکرم (ص) یاد شود و در کنار ذکر مصیبت، جایگاه رفیع ایشان، و درس‌هایی که به ملت آموختند، مرور شود.
منابع :
[۱]. شهیدی، سید جعفر، زندگانی فاطمه زهرا (س)، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ چهل و ششم، ۱۳۸۷ش، ص۱۵۵.
[۲]. همان، ص۱۵۵.
[۳]. مجلسی، محمد باقر، بحارالأنوار، بیروت، موسسه الوفاء، ۱۴۰۴ق، ج۴۳، ص۲۱۳.
[۴]. محمد بن جریر طبری، دلائل الامامه، نجف، ۱۳۸۳ش، ص۴۳.
[۵]. مجلسی، محمد باقر، بحارالأنوار، همان، ج۴۳، ص۲۱۵ و ۲۱۶.
[۶]. کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵ش، ج۱، ص۴۵۷.
[۷]. همان، ج۱، ص۴۵۷؛ مجلسی، همان، ج۴۳، ص۷.
[۸]. مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات حوزه علمیه قم
/م.ق۱۰۶
