بسم الله الرحمن الرحیم
| احساس مسئولیت | ||
| سعید تابش | حوزه علمیه علی ابن موسی الرضا(علیهما السلام) | مجموعه منبر های آماده متنی |
مقدمه:
« انَ السمع والبصرَ والفؤادَ کلٌ الئک َکان َعَنه مَسئولا »۱
یکی از مسائلی از اهمیت بالا یی برخوردار است حس مسئولیت ، مسئولیت پذیری است .
انسان عاقل ومختار است ، درک وشعور دارد، پس نمی تواند نسبت به پیرامون خودش بی تفاوت باشد واحساس مسئولیت نکند .
رسول خدا فرمود : همه ی شما مسئولید حتی انبیای الهی وانبیای الهی هم مسئول هستند
اما ما در مقابت چه چیز هایی مسئولیم ؟
اقسام مسئولیت عبارت اند از :
۱ــ در مقابل خدا
اولین مسئولیت ما در مقابل خداست ، یعنی در برابر ذات خداوند تبارک وتعالی حس مسئولیت داشته باشیم .
شاید در هر صفحه ای از قرآن مطالعه می کنید این تذکر را میدهد که شما در مقابل خدا مسئولید .
انسان حد اقل سه مسئولیت در مقابل خدا دارد .
۱ـ معرفت وشناخت خدا ؛ « اول ُدین ِ مَعرفَتُه»۲
۲ـ انسان نمیتواند بگوید من کاری ندارم ، نه دینی انتخاب میکنم ونه کاری با خدا دارم .
علت این که این قدر پیغمبر میفرمود :« قُولُو لا الهَ الّا الله تُفلحُوا »
همین است ، اول این مورد را باید اصلاح کرد اول عقیده وبینش مردم ، وبعد روش منش مردم ، ما در زندگی مان روش و منش داریم گرایش داریم ، که قبل از این چهار تا باید بینش باشد یعنی چیزی که به آن گرایش داریم وآن را انتخاب می کنیم ، بر اساس یک اعتقادی باشد .
۲ـ دومین مسئولیت در مقابل پیامبر
ما در مقابل پیامبر اکرم مسئولیم ؛ خدا در قرآن می فرماید :« اَ طیئوا الله واَطیئوا الرّسول»۳
جدا گانه هم می گوید ، اطیئوا تکرار شده است ومیگوید از خدا وپیامبرش حضرت محمد (ص) اطاعت کنید. « ما آتاکم الرَّسول فخُذوهُ » ۴« هرچه پیامبر برای شما آورد بگیرید »
چرا ؟ چون « ما ینطق عن الهوی »۵ پیامبر هیچ وقت از روی هوای نفس حرف نمی زند؛ هر چه میگوید وحی است لذا برای ما هم سنت ،هم حجت است.
اطاعت از پیغمبر دو گونه است :
۱ـ اطاعت طریقیه ؛ یعنی پیامبر می گوید مردم ! خدا این گونه فرموده، در این جا پیامبر واسطه است
دارد حرف خدا را می زند .
۲- اطاعت موضوعیه ؛ اما یک وقت خودش میفرماید نماز بخوانید ؛ اما در قرآن نیامده که که نماز صبح چند رکعت است . از امام صادق پرسیدند چرا نام امام علی در در قرآن نیست ؟ اگر چه بعضی این فکر انحرافی را می کنند که نام حصرت بوده اما حذف شده است ، خیر ؛ این فکر انحرافی است ضد دین است قرآن همین قرآن است نه اضافه شده ونه حذف شده ازآن . قرآن مصون مانده « انا نحن نزَّلنا الذکر َ وانا لهُ لحافظون »۶ خودش نازل کرده خودش هم گفته از آن محافظت میکنم .
اعتقاد ما این است که این قرآن همان قرآنی است که بر پیامبر نازل شده ، بی کم وکاستی . دلیل روایتی است و آن این است :
شخصی خدمت اما صادق (ع) آمد و گفت : چرا اسم ائمه اطهار در قرآن نیست ؟ آقا فرمودند : قرآن کتاب کلیات است ، قرار نیست که جزئیات در قرآن باشد ایا جزئیات نمازدر قرآن آمده یا نه؛ در کجای قرآن آمده نماز صبح دو رکعت است ، یا نماز ظهر چهار رکعت است و یا نماز مغرب سه رکعت است ؟ هیچ جا یی از قرآن از رکعت نماز صحبت نکرده فرمود : اقم اصلاه : نماز بخوانید ( انّ اصلاه تنهی عن الفحشاء والمنکر )۷ آثارش را گفته است . حضرت فرمود : چرا شما نماز صبح را دو رکعتی و نماز ظهر را چهار رکعتی می خوانید ؟ گفت : پیامبر فرموده است .
مثلا در قرآن در مورد صفا و مروه آمد است میگوید سعی کنید ؛« ان صفا والمروه من شعائر الله ۸» اما این که چند مرتبه نیامده است پیامبر این را توضیح داده است ، به طور کلی پیامبر دوشأن برای قرآن داشت ۱ـ اقراء ۲ـ تبین ؛ یعنی یکی بخواند ویکی توضیح بدهد . قرآن در یک جامع میفرمایید : «لتقرأه علی الناس»۹ برای اینکه برای مردم بخوانی. درجای دیگر میگوید :« لتبیّن للناس»۱۰ آن را برای مردم بیان کن
امام صادق (ع) به این شخص فرمود : جزئیات نماز در قرآن نیامده جزئیات نماز وجزئیات …نیامده در مورد نماز که ستون دین است نیامده توقع داری در باره علی (ع) بیاید لازم نیست وضرورت ندارد در قرآن می فرماید:« اطیعو الله واطیعوا الرسول واولی الامر»
اطاعت از خدا ورسول روشن است اما الی امر چه کسانی هستند اگر کسی تعصب نداشته باشد این الی امرا منظور ائمه است و عقلی اش هم همین است چون پیامبر فرمود : یکون اثنا عشر امیرا که خود پیامبر آن ها را شمردند پس اطاعت از خدا واطاعت از پیامبر والی امر لازم است وما در مقابل دستور آن ها مسئولیم واطاعت از آنها لازم است
۳ـ در مقابل امام
سومین مسئولیت در مقابل امام و حجت خدا است .
این که در زیارت جامعه کبیره آن اثر گران قدر امام هادی ( ع ) میگوییم اگر کسی از شما جلو بفتد باخته است واگر کسی عقب بیفتد آن هم باخته است کسی که همراه شما باشد پیروز است . ( سَعِدَ من والاکم وهلک من عاداکم وخاب من جحدکم وضّل من فارقکم وفاز من تمسک بکم ) ۱۱این مسئولیت در زنگی اصحاب امام حسین (ع) موج می زد چرا ابا الفضل العباس با لب تشنه آب را روی آب ریخت ؟ می توانست بنوشد ، ولی مسئول حسین و اهل بیتش است وقتی ببیند که حیسن واهل بیتش تشنه است آری ! آب را روی آب میریزد ومیگوید( نفس من بعد الحسین هونی) این مسئولیت واقعی است .
امروز من وشما این مسئولیت را درمقابل امام زمان مان داریم آن این است انسان روز های دوشنبه وپنج شنبه پرونده اش پیش امام زمان میروددرمقابل آن حضرت اخساس مسئولیت کنیم تا این که شرمنده مولایمان نشویم . حس مسئولیت این است که امام رادر دعا بر دیگران مقدم بداریم خلاصه ما در مقابل امام مسئولیم ( فسیری الله عملکم ورسوله والمؤمنون )۱۲ که آمده منظور از مؤمنون اهل بیت واولیای الهی است
چون علاوه بر خدا وسول اهل بیت هم عمل ما را می بینند پس این حس مسئولیت را در درون داشته باشیم.
۴ـدر مقابل اعضا وجوارح
این اعضا از خود اختیار ندارند اختیار آنها دست من وشماست این عقل است که به آن ها فرمان می دهد .
امام علی (ع ) میفرماید : (العقول ایمه الافکار؛ عقل پیشوای فکر است . والافکار ائمهالقلوب والقلوب ائمه الحواس ائمهالاعضاء )۱۳
فکر پیشوای درک است ، درک پیشوای حس است ؛ یعنی اول غقل است بعد فکر این روایت نیاز به توضیح بیشتر دارد فرمود : اول عقل بعد فکر ,وبعد قلب است ؛ یعنی درک عقل به فکر خط می دهد. فکر به قلب ، قلب به حس وحس هم به جوارح ؛ یعنی دستی که شما بر سر یک مظلوم می زنید این چهار پنج مقدمه بر آن مترتب است . قبل ازآن مقدمه های دارد عقل ؛ فکر ؛ درک وحس ، پس خودش هیچ کاره است و شما در مقایل این دست مسئولید ، همچنین در مقابل چشم که هر چیزی نبیند ، به هر طرف نرود و درمقابل گوش مسئولید ؛ این که هر چیزی نشنود.لذا قرآن میفرماید : « اِنَّ سَمع َ وَالبَصَرَ والفُؤادَ کلٌ الئکَ کان عَنهُ مسئولا) ۱۴
پی نوشت ها:
۱ـ اسراء۳۶
۲ـ بحارج۱، ص ۱۹۸ ، نحج البلاغه خطبه ۱۰
۳ـ نساء۵۹
۴ـ خشر ۷
۵ـ نجم ۳
۶ـ حجر۹
۷ـ عنکبوت۴۵
۸- بقره ۱۵۸
۹- اسراء۱۰۶
۱۰- نحل۴۴
۱۱- من لا یحضر الفقیه ج۲ ص۶۱۳
۱۲-توبه ۱۰۵
۱۳-مستدرک ، ج۱۱
۱۴-اسراء۳۶
