روش های صحیح برای نماز خوان کردن کودکان:
اگر والدین که الگوهای عملی برای کودکان و نوجوانان هستند، برای نماز اهمیت ویژه ای قائل شوند و در این اندیشه پایدار و ثابت قدم بمانند، فرزندان ایشان نیز به سوی نماز گرایش پیدا می کنند
شروع نماز در سنین کودکی سبب می شود که کودک این صفت حسنه را به صورت عادتی معمول و سازنده در جسم و روان خود، ملکه کند و جزو برنامه های همیشگی زندگی خود، قرار دهد و درنتیجه از همۀ فواید نماز، در بعد سلامت روانی در آینده برخوردار شود. به علاوه، با شروع نماز در دوران کودکی، مفاهیمی مثل خدا و مذهب و دستوراتی مثل تعالیم اسلامی، چنان در ذهن پذیرنده و شفاف کودک که هنوز سنگینی و تیرگی گناهان ظرفیت های فکری و مغزی او را آلوده نکرده است، جای می گیرد که امکان شک و تردید در این زمینه برای او در آینده بسیار کاهش می یابد.
جدای از فراگیری اعمال ظاهری نماز، کودک باید بداند که در ورای این اعمال چه اعتقاد و احساسی نهفته است و چه چیزی موجب می شود که مسلمانان هر روز ۵ بار به سوی کعبه حرکاتی را انجام دهند که ممکن است در نظر او بی معنی جلوه کند. این مقصود را باید با آموزش های ساده و توضیح مفهوم تشکر و سپاس گزاری و کاربرد آن برای کودکان مشخص کرد (باهنر، ۱۳۸۸: ۲۶۳).
برخی از افراد نماز کودکان را نوعی سرگرمی می دانند و آن را فاقد ثواب و اجر الهی می شمارند. حال آنکه چنین نیست و قطعاً عبادت در کودکی نیز حسناتی به همراه دارد. خوب است بدانیم که واجبات بزرگ سالان و اعمال مستحبی آنان برای کودکان مستحب است و گناهان آن ها برای کودکان مکروه است و مباحات برای هر دو مباح به حساب می آید (ایمانی، ۱۳۸۲: ۱۰تا ۱۷).
اگر والدین که الگوهای عملی برای کودکان و نوجوانان هستند، برای نماز اهمیت ویژه ای قائل شوند و در این اندیشه پایدار و ثابت قدم بمانند، فرزندان ایشان نیز به سوی نماز گرایش پیدا می کنند و به آن رو می آورند. وقتی کودک از همان آغاز کودکی خویش، بارها و بارها مشاهده کند که پدر و مادر مهربان و دلسوز و محبوب او در خانه، سفر، گردش، میهمانی، کار و در هر وضعیتی به ندای اذان و اقامۀ نماز بیش از هر چیز دیگر اهمیت می دهند و بزرگترین رسالت خود را به هنگام اذان، تحت هر شرایطی نمازخواندن و سخن گفتن با خدا می دانند، بدون تردید، نگرش و روش برداشت آن ها از نماز نیز چنین خواهد بود (بافکار، ۱۳۸۶: ۵۶). برای نماز خوان کردن کودکان می توان از روش های زیر استفاده کرد:
۱٫ انگیزش
این روش در مراحل ابتدایی نمازگزاری فرزندان بسیار کارساز است. تشویق، تأیید، پاداش و هدیه دادن، از ابزارهای این روش است که والدین می توانند در تربیت دینی و جذب فرزندانشان به نماز از آن بهره بگیرند. در مراحل اولیۀ نمازگزاری، وقتی کودک روی زمین دراز می کشد و صورت خود را به سجاده و مُهر می مالد، به جای آنکه پای او را گرفته، حالت او را به صورت سجدۀ بزرگ سالان درآوریم، بهتر است همان رفتار کودکانۀ او را تشویق و تأیید کنیم. تشویق، سبب می شود که این رفتار مطلوب بارها و بارها تکرار شود.
۲٫ عبادت جمعی و تأثیر آن در نمازخوانی فرزندان
برای آنکه پدر و مادر از پس نقش الگویی و آموزشی خود به خوبی برآیند، بهتر است به همراه فرزندان و دیگر اعضای خانواده، فریضۀ نماز را به صورت دسته جمعی به جا آورند. بدین ترتیب، هم امکان سهل انگاری در نماز به کمترین اندازه می رسد و هم فریضۀ دینی به شکل گروهی و منظم انجام می گیرد. همچنین این کار سبب افزایش ارتباط عاطفی و روحیۀ هم دلی و هم بستگی میان اعضای خانواده می شود.
۳٫ پرهیز از رفتارهای ناخوشایند
والدین برای واداشتن کودکان به نماز نباید رفتارهای ناخوشایند از خود نشان دهند تا کودک از انجام فرایض دینی زده نشود. مانند:
ـ اعمال قدرت و مجبورکردن کودک به نماز؛
ـ گرفتن وقت تفریح کودک مانند: وقت بازی و تماشای فیلم، به انگیزۀ نمازخواندن آن ها؛
ـ مقایسۀ فرزندان خود با سایر کودکان نمازخوان؛
ـ دعوت کودک به نماز در زمانی که به تازگی تنبیه شده است؛
ـ خسته کردن کودک یا نوجوان با برنامه های اضافی و تعقیبات نماز.
۴٫ گفت وگو با فرزندان
اگرچه در تربیت الگویی، والدین باید بیشتر بکوشند به طورغیرمستقیم با رفتار خویش، فرزندان خود را به نماز و یادگیری آن علاقه مند کنند، گاهی آن ها به سادگی و آسانی حاضر به اصلاح رفتار خویش دربارۀ نماز نیستند. ازاین رو، والدین باید با دلیل و استدلال قوی بتوانند از راه گفت وگو و بحث کردن به شکلی محرمانه، رفتار او را اصلاح کنند (بافکار، ۱۳۸۶: ۵۶).
۵٫ تبشیر و انذار
یکی از روش های تربیتی پیامبران الهی برای هدایت مردم به سوی ارزش های الهی، بشارت دادن بوده است؛ یعنی به مردم بشارت می داده اند که بعد از انجام این تکالیف چه عطایایی نصیب شما می شود. با استفاده از این روش و بشارت دادن فرزندان به عواقب نیکوی اقامۀ نماز، می توان گامی مهم برای نمازخوان کردن کودکان برداشت.
انذار را به خبردادنی که همراه با ترساندن باشد، معنا کرده اند. مقتضای عدل الهی این است که پیش از وقوع مجازات، آگاهی کافی دربارۀ آن ایجاد شود؛ زیرا کسی حقیقتاً بایدمجازات شود که از روی آگاهی و عمد به کار خلاف دست زند. بر حسب طبیعت انسانی و اقتضای سن، والدین می توانند فرزند را از عاقبت ترک نماز و سبک شمردن آن انذار کنند و به سوی نماز سوق دهند. به نظر می رسد روش تبشیر و انذار برای کودکانی که معنای آن را درک می کنند، مناسب است و برای کودکان در سنین پایین کارایی ندارد (خلجی، ۱۳۸۴: ۴۸).
۶٫ هماهنگی خانه و مدرسه و جامعه در آموزش مسائل دینی
یکی از عوامل مؤثر در تکوین شخصیت علمی و معنوی و جسمی کودک، ایجاد هماهنگی و همکاری مثبت و سازنده بین خانه و مدرسه و جامعه است. برای رسیدن به اهداف تربیت دینی و ترویج فرهنگ نماز، همکاری همۀ ارگان ها و نهادها، به ویژه نهادهای فرهنگی و تربیتی ضرورت دارد. خانه و مدرسه و جامعه در انجام دادن وظایف تربیتی و پرورش مسائل دینی، مکمل یکدیگرند.
لازم است، تلاش دست اندرکاران تعلیم و تربیت بر این باشد که پیوندی واقعی (نه ظاهری و صوری) بین خانه و مدرسه و جامعه ایجاد کنند. با این گونه پیوند، هم خانه به فضایی اسلامی و آکنده از ارزش های معنوی تبدیل می شود و هم مدرسه، نقش سازنده و هدایتگری درزمینۀ ارزش های دینی می یابد. ازاین رو، با هماهنگی و یکسانی فضای حاکم و ارزش های معنوی و دینی در خانه و مدرسه، بسیاری از تعارضات و مشکلاتی که ممکن است برای کودکان درنتیجۀ ناهماهنگی بین خانه و مدرسه و جامعه ایجاد شود، برطرف می شود.
(مطهری، ۱۳۷۹: ۲۱).
