و لا تحسبن الذین قتلوا فی سبیل الله امواتاً بل احیاءُ عند ربهم یرزقون
(۱۶۹ آ ل عمران)
و گمان مبر آنان که در راه خدا کشته شده اند، مردگانی هستند، بلکه آنان زنده و در بارگاه پروردگارشان بهره مندند.
شهید در لغت به معنی ((گواه)) است و در اصطلاح به کسی گویند که در مجرای شهادت قرار گرفته و در راه خدا کشته می شود.
شهادت نوعی از مرگ نیست بلکه صفتی از ((حیات معقول)) است. زیرا حیات معمولی که متاسفانه اکثریت انسانها را اداره می کند، همواره خود و ادامه بی پایان خود را می خواهد، لیکن در حیات معقول فرد آن زندگی پاک از آلودگی ها که خود را در یک مجموعه بزرگی به نام جهان هستی در مسیر تکاملی می بیند که پایانش منطقه جاذبه الهی است. لذا شهید همواره زنده است
شهید همواره زنده است و مرگ او در واقع انتقال از حیات جاری در سطح طبیعت به حیات پشت پرده آن می باشد.
مقام شهید و شهادت در قرآن
در قرآن مجید، حدود ده آیه به صورت صریح درباره کسانی که در راه خدا کشته شده باشند وجود دارد. از جمله مسائلی که در این آیات به آن اشاره شده است عبارت است از زنده بودن شهید، رزق شهید، آمرزش گناهان شهید، ضایع نشدن عمل شهید، مسرت و خوشحالی شهید، وارد شدن در رحمت الهی و رستگاری شهید.
خداوند در قرآن شریف مى فرماید:
۱٫ «وَ لَئِنْ قُتِلْتُمْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ أَوْ مُتُّمْ لَمَغْفِرَهٌ مِنَ اللَّهِ وَ رَحْمَهٌ خَیْرٌ مِمَّا یَجْمَعُونَ».. سوره ى آل عمران، آیه ى ۱۵۷
و اگر در راه خدا کشته شوید یا بمیرید، قطعاً آمرزش خدا و رحمت او از [همه ى] آن چه [آنان] جمع مى کنند بهتر است.
۲٫ «وَ لَئِنْ مُتُّمْ أَوْ قُتِلْتُمْ لَإِلَى اللَّهِ تُحْشَرُونَ».سوره ى آل عمران، آیه ى ۱۵۸
و اگر [در راه جهاد] بمیرید یا کشته شوید، قطعاً به سوى خدا گردآورده خواهید شد.
۳٫ «وَ لا تَحْسَبَنَّ الَّذِینَ قُتِلُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ أَمْواتاً بَلْ أَحْیاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُونَ* فَرِحِینَ بِما آتاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ یَسْتَبْشِرُونَ بِالَّذِینَ لَمْ یَلْحَقُوا بِهِمْ مِنْ خَلْفِهِمْ أَلَّا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ* یَسْتَبْشِرُونَ بِنِعْمَهٍ مِنَ اللَّهِ وَ فَضْلٍ وَ أَنَّ اللَّهَ لا یُضِیعُ أَجْرَ الْمُؤْمِنِینَ». سوره ى آل عمران، آیات ۱۷۱-/ ۱۶۹
هرگز کسانى را که در راه خدا کشته شده‌اند، مرده مپندار، بلکه زنده اند که نزد پروردگارشان روزى داده مى شوند. به آن چه خدا از فضل خود به آنان داده است شادمانند، و براى کسانى که از پى ایشانند و هنوز به آنان نپیوستهاند شادى مىکنند که نه بیمى بر ایشان است و نه اندوهگین مى شوند. بر نعمت و فضل خدا و این که خداوند پاداش مؤمنان را تباه نمى گرداند، شادى مى کنند.
۴٫ «وَ الَّذِینَ قُتِلُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَلَنْ یُضِلَّ أَعْمالَهُمْ* سَیَهْدِیهِمْ وَ یُصْلِحُ بالَهُمْ* وَ یُدْخِلُهُمُ الْجَنَّهَ عَرَّفَها لَهُمْ».سوره ى محمد، آیات ۶- ۴
و کسانى که در راه خدا کشته شده‌اند، هرگز کارهایشان را ضایع نمى کند. به زودى آنان را راه مى نماید و حالشان را نیکو مى گرداند. و در بهشتى که براى آنان وصف کرده، آنان را درمى آورد.
۵٫ «إِنَّ اللَّهَ اشْتَرى مِنَ الْمُؤْمِنِینَ أَنْفُسَهُمْ وَ أَمْوالَهُمْ بِأَنَّ لَهُمُ الْجَنَّهَ یُقاتِلُونَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَیَقْتُلُونَ وَ یُقْتَلُونَ وَعْداً عَلَیْهِ حَقًّا فِی التَّوْراهِ وَ الْإِنْجِیلِ وَ الْقُرْآنِ وَ مَنْ أَوْفى بِعَهْدِهِ مِنَ اللَّهِ فَاسْتَبْشِرُوا بِبَیْعِکُمُ الَّذِی بایَعْتُمْ بِهِ وَ ذلِکَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ».سوره ى توبه، آیه ى ۱۱۱
در حقیقت، خدا از مؤمنان، جان و مالشان را به [بهاى] این که بهشت براى آنان باشد، خریده است؛ همان کسانى که در راه خدا مى جنگند و مى کُشند و کشته مى شوند. [این] به عنوان وعده ى حقّى در تورات و انجیل و قرآن بر عهده ى اوست. و چه کسى از خدا به عهد خویش وفادارتر است؟ پس به این معاملهاى که با او کرده اید شادمان باشید، و این همان کامیابى بزرگ است.
۶٫ «وَ مَنْ یُقاتِلْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَیُقْتَلْ أَوْ یَغْلِبْ فَسَوْفَ نُؤْتِیهِ أَجْراً عَظِیماً».سوره ى نساء، آیه ى ۷۴
و هر کس در راه خدا بجنگد و کشته یا پیروز شود، به زودى پاداشى بزرگ به او خواهیم داد.
هر یک از این آیه ها، گوشه اى از عظمت مقام شهادت فى سبیل اللَّه را تبیین مى نماید، مقامى که به تنهایى، حاصل یک عمر مجاهده ى انسان وارسته اى است که خداوند یکجا به شهید عنایت مى فرماید.
آیه ى اوّل، به مقام مغفرت و رحمت الهى نسبت به شهید، آیه ى دوم به حشر الى اللَّهِ او و آیه ى سوم، به حیات معنوى او نزد پروردگار و بهره مندى از رزق خاصّ الهى، فرحناک بودن به عطایاى الهى و دورى از خوف و حزن و بشارت به آن اشاره دارد و نیز در پایان، مژدهى فضل و نعمت الهى به دیگران است.
آیه ى چهارم به گُم نشدن اعمال آنها و هدایت و اصلاح حال یا شأن ایشان و سرانجام ورود آنان به بهشتِ موعود اشاره دارد.
در آیه ى پنجم، خداوند با وعده ى قطعى، خود را خریدار جانهاى شریف آنان معرفى مى نماید و آنها را به این معامله ى پرسود، بشارت مى دهد و آن را «فوز عظیم» مى داند.
در آیه ى ششم، اجر عظیم اخروى را براى شهیدان ذکر مى فرماید.
به طور کلى، از مجموع این آیات مى توان استفاده کرد: نعمتهایى که به شهید عطا مى شود، نباید هم چون نعمتهایى باشد که به اشخاص عادى داده مى شود؛ بلکه مراد، نعمتها و کمالاتى است که تنها نصیب برگزیدگان و خواصّ از بندگان الهى مى شود.
مقام حیات جاودان
( و لا تحسبن الذین قتلوا فی سبیل الله امواتاً بل احیاء عند ربهم یرزقون) ( ولا تقولوا لمن یقتل فی سبیل الله اموات بل احیاء و لکن لا تشعرون )
این معنا چندین بار در آیات و روایات یادآوری شده است که قتل غیر از موت است و حیات در مقابل ممات است نه در مقابل قتل فی سبیل الله . و کسانیکه در راه خدا کشته شوند ، زنده اند هر چند در شعور انسانها و درک آنها نگنجد . به تعبیر استاد جوادی آملی مردگان و زنده ها دو دسته اند .
مرده های عمودی( بعضی انسانهایی که حیات معنوی ندارند و فقط از حیات حیوانی و مادی بهره می برند) .
مرده های افقی ( کسانیکه در قبرستانها دفن شده اند ) .
زنده های عمودی ( کسانیکه به عنوان زنده مصطلح در حال حیات ظاهری و زندگی ظاهری هستند مانند عموم مردم).
زنده های افقی( انسانهای شایسته و صالح همانند انبیاء و اولیاء و شهدا و صالحان که هر چند در ظاهر در قبرستانها مدفون هستند ولی در عالم واقع ، حیات معنوی و جاودانه دارند ) .
حیات انسان دو جزء دارد ( فعل و درک) براساس آیات قرآن هر دو جزء در شهدا موجود است .
فعل( عند ربهم یرزقون)
درک( فرحین بما اتاهم الله من فضله)
مقام شهود
از شئون حیات روحی ، رؤیت و شهادت است که هر چه مقام شهید بالاتر باشد دایره شاهد و گواه بودن او نیز گسترده تر خواهد بود . نمونه های بسیار در این مورد هست مثل کلام شهید بسیجی که موقع رفتن اشاره کرد موقع عروسی دخترعموی خردسالش برمی گردد و بعد از سالها مفقودیت روز قبل از مراسم عروسی دخترعمو ، خبر بازگشت بدن مطهرش را به خانواده دادند و خطور فکر شیطانی در ذهن دخترعمو(عروس خانم) مبنی بر اینکه این چند تکه استخوان چه وقت آمدنش بود که بیاید و عروسی را بهم بزند و رویت در عالم خواب که در حال غرق شدن در منجلاب ، کمکی به یاری او آمد همان تکه استخوانهاست. به طور کلی ، شاهد بودن همه شهدا به عنوان پاداش شهادت و مجاهدات ایشان است که جان دادند ، جانان خریدند با همه شئونش.
مقام مغفرت و رحمت
( و لئن قتلتم فی سبیل الله او متم لمغفره من الله و رحمه )
امام باقر(ع) :اولین قطره خون شهید که بر زمین می ریزد خداوند همه گناهان او را مورد عفو و بخشش و مغفرت قرار می دهد .
اول قطره من دم الشهید کفاره لذنوب الا الدین
مقام شفاعت
گروهی از مرتبطین با قرآن و عترت ، موالیان و اولیاء خاص اهل بیت می شوند که نقش واسطه بین مردم و اهل بیت(ع) را پیدا می کنند و همچنین نسبت به خداوند تبارک و تعالی هر چه درجه بندگی و خلوص بیشتر باشد قرب بیشتر و به تبع نقش وساطتی بیشتر حاصل می شود .
رسول اللَّه صلّى اللَّه علیه وآله وسلّم می فرمایند:شهید ۷۰ نفر از بستگان خود را شفاعت می کند.
امام صادق علیه السّلام از پدران بزرگوارش علیهم السّلام از رسول اللَّه صلّى اللَّه علیه وآله وسلّم نقل کرده که آن حضرت فرمود:
«ثَلاثَهٌ یَشْفَعُونَ إِلَى اللَّهِ یَوْمَ القِیامَهِ فَیُشَفِّعُهُمْ: الْأنْبِیاءُ ثُمَّ الْعُلَماءُ ثُمَّ الشُّهداء»
سه گروه هستند که در روز قیامت شفاعت مى کنند و خدا هم شفاعت آنان را مى پذیرد: پیامبران، سپس عالمان و سپس شهیدان.
رسول گرامی اسلام فرمودند:
نیروهای رزمنده هنگامی که تصمیم به شرکت در جنگ می گیرند، خداوند مصونیت آنها را از آتش تضمین می کند. و چون آماده جنگ شوند، فرشتگان به وجود آنها افتخار می کنند. هنگامی که با خانواده خود وداع می کنند ماهی ها و خانه ها گریه می کنند و از گناهان خود خارج می شوند همان گونه که مار از پوست خود خارج می شود. خداوند چهار هزار فرشته را برآنها می گمارد تا از جلو و پشت سرآنان را محافظت نمایند.
_کار نیکی انجام نمی دهند مگر اینکه مضاعف شود. در مقابل هر روز در جبهه ثوابی برابر عبادت هزار مرد عابد … برای ایشان می نویسند. چون با دشمن روبه رو می شوند قلم همه اهل دنیا از درک ثواب آنها عاجز است. و چون به مبارزه با دشمن می ایستند و تیرها را آماده نشانه رفتن به دشمن می کنند و با یکدیگر درآویزند فرشتگان بال های خود را بر سر آنها می گسترانند و برای پیروزی و ثابت قدمی آنها دعا می کنند. هنگام ضرب و زخم، همسر بهشتی و نعمت های الهی بر او فرود می آید. مرحبا به روح پاکی که از بدنی پاک و مطهر خارج شد، بشارت باد بر تو کرامت ها و نعمت هایی که هیچ چشمی ندیده و هیچ گوشی نشنیده است و بر قلب هیچ کسی خطور نکرده است.
