از روزی خدا بخورید و بیاشامید و در زمین به فساد و فتنه انگیزی نپردازید. (بقره – ۶۰)
از آنچه خدا روزی شما قرار داده است، حلال و پاکیزه بخورید. (مائده – ۸۸)
پیامبر اسلام و ائمه معصومین به بهداشت و سلامتی جسم توجه زیادی داشتند و مصرف مال را در این راه اسراف نمی دانستند، چنانکه عقیده داشتند آنچه در راه سلامتی بدن مصرف شود، اسراف نمی باشد. اسراف در چیزهایی است که باعث ضرر رساندن به بدن شود..
یکی از علل پیشرفت مسلمانان در پزشکی، توجه پیامبر اکرم (ص) به مسائل بهداشتی بوده است. اسلام، درباره اصول کلی پزشکی و بهداشت دستورهایی به پیروانش داده است که می‌توان از این دستورها به عنوان یکی از پایه‌های علم پزشکی اسلامی یاد کرد.
تغذیه درمانی
یکی از اصول بهداشت فردی و سلامت بدن را می توان تغذیه درمانی و داشتن تدبیر در غذاها و نوشیدنی ها دانست که در فرهنگ اسلامی از با عنوان«اطعمه و اشربه» یاد می شود و توجه خاصی به نوع، کیفیت و زمان مصرف غذا دارد. امام رضا علیه السلام درباره اصول سلامت بدن و بهداشت تغذیه فرموده اند: همانا صلاح بدن و قوام بدن به غذا و آشامیدنی است و فساد آن نیز به این دو است، پس اگر این دو را اصلاح کنی بدن اصلاح و اگر این دو را فاسد کنی بدن فاسد می گردد.در نظر گرفتن حلال و حرام بودن غذاها و نوشیدنی ها و چگونگی حلال شدن و حرام بودن آنها را فقط در تحقیق قواعد تغذیه ای اسلامی می توان به این سادگی و جامعی یافت . امام رضا (ع) همچنین می فرماید : «اسلام ، هر آنچه را برای سلامت جسم و روان ، خطرناک و زیانبار است ، حرام یا مکروه ، و آنچه را برای انسان لازم و مفید است ، واجب یا مستحب دانسته است . همچنین آنچه را که سود و زیانی برای جسم و روان آدمی ندارد ، مباح خوانده است .»
روش غذا خوردن پیامبر اسلام
حضرت هیچگاه تا حد سیر شدن غذا نمی خورد و پرخوری را سبب بیماری می دانست.
پیامبر هیچگاه در غذا نمی دمیدند (فوت نمی کردند) و صبر می کردند تا غذای داغ سرد شود و می فرمود: برکت در غذای سرد است.
البته منظور این است که پیامبر غذا را وقتی خیلی داغ بود نمی خوردند تا کمی ملایم و قابل خوردن شود، نه اینکه بعضی غذاها را که باید گرم خورده شود، آن را سرد کنند و بخورند.
فرمایشات امام رضا (ع) در رابطه با تغذیه در فصول مختلف
بهار:
گوشت های چربی دار و سایر غذاهای مخصوص زمستان را تبدیل به غذاهای سبک و معتدل و زود هضم کنید، این غذاها عبارتند از: حبوبات، سبزی ها و میوه ها.
بیشتر پزشکان توصیه می کنند که انسان باید با خوردن مسهل های گیاهی مجاری صفرا را پاک سازی کند. در ماه دوم بهار گوشت و چربی کم بخورید و بیشتر از غذاهای با طبع سرد استفاده کنید، آب زیاد بنوشید و صبح ها استحمام کنید و با نشاط به تلاش مشغول شوید.
تابستان :
بهترین غذاها در تابستان میوه، شیر و سبزی ها و انواع نوشیدنی های حلال (گیاهی) هستند. حمام با آب سرد در صبح و عصر مفید است، به شرطی که بلافاصله پس از کار یا پس از خوردن غذا نباشد. مصرف گوشت در این فصل مناسب نیست چون سموم آن به واسطه عرق فراوان هم دفع نمی شود. مصرف انواع ترشی ها نیز برای دفع صفرا مفید است.
پاییز :
در تابستان به دلیل گرمای هوا چربی های بدن آب می شوند؛ از این رو در پاییز نیاز ضروری به ذخیره کردن مواد چربی که مولد حرارت هستند ، پیدا می شود و باید با مصرف غذاهای مناسب آن را ذخیره کنید تا بدن خود را برای مقابله با سرمای زمستان مجهز کنید. بدن به انواع غذاهای اصلی و میوه هایی مانند انگور و انار نیاز دارد. همچنین استفاده از نوشیدنی هایی که از آنها تهیه می کنند، مفید است . به طور کلی مصرف میوه های ترش قبل از غذا و میوه های شیرین بعد از غذا مفید است .
زمستان :
در این فصل باید غذاهای پر انرژی مصرف کرد. مالیدن روغن و ماساژ استخوان ها در حال استراحت با روغن های شب بو، زیتون و گل سرخ به تقویت و استحکام کمک می کند. مصرف سیر نیز هفته ای یک بار مفید است، سیر موجب تحریک جنسی می شود و اعصاب تمام بدن را درگیر می کند و با هر بار مقاربت ذره ای از بدن تغییر و تحول می یابد. مصرف خرما گاهی با شیر و تخم مرغ مناسب است و از سستی اواخر و نیمه دوم زمستان و اوایل بهار جلوگیری می کند.
توصیه های امام رضا (ع) در مورد خوراکی ها
انجیر : بوی دهان را بر طرف، استخوان ها را محکم، رویش مو را زیاد و بیماری را بر طرف می کند و با وجود آن احتیاجی به دارو نیست.
مویز : روز یکشنبه، روز ساختن و کاشتن مویز است. هر کس می خواهد به حافظه اش افزوده شود، صبحگاهان در حالت ناشتا هفت مثقال مویز بخورد .
نخود : نخود برای درد پشت خوب است و باید با غذا و بعد از غذا میل شود .
هندوانه : در حال ناشتا هندوانه خوردن ایجاد بیماری سستی اندام می کند .
خربزه : خوردن خربزه در حالت ناشتا باعث فلج و قولنج شدن می شود .
سرکه : سرکه ذهن را محکم و حافظه را زیاد و قوی می کند .
خیار : حماد بن مهران بلخی می گوید: در خراسان روزی جوانی از شیعیان از زردی، خدمت امام رضا علیه السلام شکایت کرد . حضرت فرمودند: خیار را پوست بکن و بعد از پختن به مدت سه روز مقداری از آن را در حال ناشتا بخور .
صبحانه
یکی از مواردجالب درمورد وعده های غذایی عدم استفاده از وعده نهار میباشد.امام رضا در رساله ذهبیه بر خوردن دو وعده ای تاکید دارد . نقلست «شخصی خدمت امام ششم (ع )آمد واز درد و زخم معده شِکوه کرد.امام فرمود:صبحانه وشام بخور! ولی دربین این دو چیزی نخور!که خدا در توصیف غذاخوردن اهل بهشت می فرماید:لهم رزقهم فیها بُکره ًوعشیّاً یعنی :صبح وشام به رزق الهی مشغولند.»
نکته مهم درمورد صبحانه که بنا به نص معصوم مهمترین وعده غذایی است خوردن آن درساعات اولیه روز است بطوریکه چنانچه این ساعت از ۹ بگذرد هرگز نمیتوان از آن منافع صبحانه را انتظارداشت. تاکید میشود که صبحانه قبل از ساعت ۷مصرف شود. مرحوم قطب الدّین راوندى در کتاب خود آورده است :
«امام سجّاد صلوات اللّه علیه چون نماز صبح را به جا مى آورد؛ در جایگاه خود مى نشست و دعا مى خواند تا موقعى که خورشید طلوع نماید؛ و پس از طلوع خورشید، دو رکعت نماز براى سلامتى خود و افراد خانواده اش مى خواند و سپس مختصرى مى خوابید.
و چون از خواب بیدار مى شد، دندان هاى خود را مسواک مى نمود و بعد از آن مشغول صرف صبحانه میگردید.»
پیامبرصلى الله علیه و آله می فرماید:
مَن أرادَ البَقاءَ و لابَقاءَ فَلیُباکِرِ الغَداءَ؛
«هر که خواستار بقا است – و (کسى را) بقا نباشد – پیش از طلوع خورشید صبحانه بخورد.»
شام
باید گفته شود که برخلاف عقیده رایج یکی از توصیه های موکد ائمه علیهم السلام در مورد شام ،خوردن آن است. و وعدهای است که هرگز نباید فراموش شود. این فراموشی در مورد وعده های دیگر و حتی صبحانه با تمام اهمیتی که دارد گفته نشده است.حتی کلینی در کافی بابی را به فضیلت شام و کراهت ترک آن اختصاص داده است. بی گمان توصیه به خوردن شام مضمون مشترک احادیث فراوانی است. علامه جعفر سبحانی در مفاهیم القرآن آورده است:
نهى الإمام الصادق ـ علیه السلام ـ عن ترک العشاء فقال: «أصلُ خراب البدن ترکُ العشاء».
امام صادق ع از ترک شام نهی فرمود و گفت: اصل خرابی بدن ترک شام خوردن است.
در بحار همچنین از امام باقر ع روایت گردیده که فرمود:
أول خراب البدن ترک العشاء
«اول خرابی بدن ترک شام خوردن است.»
در تفسیر المیزان به نقل از مولا علی ع میخوانیم:
عشاء النبیین بعد العتمه فلا تدعوا العشاء فإن ترک العشاء خراب البدن.
در بحار الانوار همچنین گفته شده که امام ششم ع ترک شام را مکروه میداشت ومی فرمود:
ومن یتخم فلیتغد و لیتعش ولا یأکل بینهما شئ..
هر کس مشکل معده دارد صبح زود و سر شب غذا بخورد و در بین آن دو چیزی نخورد
البته فراموش نشود که گر چه به کرات از ترک شام خوردن در گفتارهای معصومین یاد شده بهمان اندازه بر کم خوردن شام و سبک بودن آن تاکید شده است. در مستدرک سفینه البحار از امام هشتم نقل می شود که فرمود:
و من أراد أن یکون صالحاً خفیف الجسم و اللحم، فلیقلّل من عشائه باللیل
هرکس می خواهد تا بدنی صالح داشته باشد یعنی لاغر و متوازن گردد از غذای شب خود بکاهد.
بایددانسته شود که مواد غذایی با توجه به ساعت مصرف کارکردهای متفاوتی را بر بدن میگذارند.مثلاً گرچه خوردن غذایی در وعده صبح موجب لاغری میگردد اما همان غذا درهنگام شب موجب چاقی خواهد شد. چندی پیش دانشمندان یکی از راههای لاغری را خوردن صبحانه اعلام کرده و گفتند چاقی و عدم تناسب اندام در نزد کسانی که صبحانه را فراموش کرده و یا دیر میخورند بیشتر شایع است.
در وسائل الشیعه از قول امام ششم شیعیان می بینیم که فرمود:
ترک العشاء مهرمه
«شام نخوردن پیری آور است.»
در برخی از روایات اشاره میشود که معصوم فرموده است شام بخورید اگر چه به جرعه ای آب باشد.یعنی همان جرعه آب را انسان باید به نیت شام بخورد.
سلام ودرودخدا بر شما احسنت خیلی جالب ویرایش کردید…
سلام
خیلی ممنون