آموزش نماز به کودکان

خداوند در قرآن کریم خطاب به پیامبر اکرم(ص)می‏فرماید:

«و امراهلک بالصلوه و اصطبر علیها»

 خانوادهء خود را به نماز فرمان بده و بر انجام آن شکیبا باش.(طه، ۱۲۳)

قران مجید به یادگیری و آموزش به طور اعم و یادگیری و آموزش نماز به طور اخص، اهمیت بسیار داده است. اهمیت یادگیری از دیدگاه قرآن به اندازه‏ای است که در اولین‏ سوره ه‏ای که بر پیامبر نازل می‏شود به مسئلهء یاددادن و آموزش‏ اشاره شده و از خواندن و نوشتن و یادگیری به عنوان ابزارهایی‏ برای پرورش و رساندن انسان به کرامت یاد گردیده است.

بی رغبتی کودکان به نماز

اگر کودکی علاقه ایی به نماز و مسایل دینی نشان نداد تنها عاملش اینه که پدر و مادر نسبت به مسایل نماز و دین حساسیت و رغبتی نشان ندادن و شرایط را برای کودکشان فراهم نکرده اند که کودک نسبت به نماز و مسایل دینی کنجکاو شود.

از رسول خدا پرسیدند که منظور شما از جمله وای بر فرزندان آخر زمان از دست پدرانشان! چه بوده است:ایشان فرمودند که منظور پدران مؤمنی که واجبات دینی را به‏ فرزندان خود نمی‏ آموزند و اگر آنان خود بخواهند احکام دین‏ را فرا گیرند،ایشان جلوگیری می‏کنند(و حال آن‏که)اگر کالایی به دست آورند از آن راضی و خوشحال خواهند شد. من از ایشان بیزار آنان نیز از من بیزارند.»(مستدرک‏ الوسایل،ج ۲،ص ۶۲۵)

آموزش گام به گام نماز

تعالیم و تربیت و نماز باید به صورت تدریجی به کودکان آموزش داده شود و والدین باید از آموزش نماز به صورت یکباره جدا خودداری کنند به این دلیل که امکان دارد کودک از نماز دل زده شود.پس باید به صورت تدریجی نماز و مسایل دینی را به کودکمان ‌آموزش دهیم و هر مرحله از آموزش را به صورت کامل انجام دهیم.

امام جعفر صادق در این مورد  می‏فرماید:«ما اهل بیت‏ هنگامی‏که کودکانمان به پنج سالگی رسیدند،دستور می‏دهیم‏ نماز بخوانند.پس شما کودکان خود را از هفت سالگی به نماز امر کنید و ما در هفت سالگی امر می‏کنیم به اندازه‏ ی‏ توانایی‏شان،نصف روز،بیش‏تر یا کم‏تر روزه بگیرند و دستور می‏دهیم هنگامی‏که تشنگی و گرسنگی بر آنان غالب شد، افطار کنند.پس شما کودکان خود را در نه سالگی(در مورد پسران) به اندازه‏ ی توانایی‏شان امر به روزه گرفتن کنید و چون تشنگی‏ و گرسنگی بر آنان غالب گردید، افطار کنند.»(سنن النبی، ص ۱۵۷)

قال على – علیه السلام -علموا صبیانکم الصلاه وخدوهم بها اذا بلغوا ثمانى سنین

نماز را به فرزندان خویش تعلیم دهید، و چون به هشت سالگى رسیدند، آنان را وادار به خواندن این فریضه الهى نمایند. (وسائل الشیعه ، ج ۳، ص ۱۲).

معاویه بن وهب گوید: از امام صادق (ع ) پرسیدم : کودک را باید از چه سنى وادار به خواندن نماز کرد؟ حضرت فرمودند: بین شش تا هفت سالگى . (وسائل الشیعه ج ۳ ص ۱۲).

قال على – علیه السلام -یجب الصلوه على الصبى اذا عقل

نماز بر کودک زمانى که عقلش رسید لازم است . (جامع احادیث الشیعه ، ج ۴، ص ۴۳).

سختگیری والدین

امام باقر(ع)از قول رسول اکرم(ص)می‏فرمایند:«اسلام‏ آیین محکم و استوار الهی است و دین سهل و خالی از مشقت‏ است.با مدارا در آن قدم بردارید و عبادت خدا را بر بندگان‏ خدا تحمیل نکنید و همانند سواری نباشید که مرکب خود را خسته و فرسوده می‏کند و در نتیجه نه راه سفر را پیمود و نه‏ مرکبش سالم مانده است.»

به همین دلیل باید از طولانی کردن نماز کودکان و عبادات و نماز زیاد و طولانی و خسته‏ کننده پرهیز کرد.

آسان‏گیری در مسائل دینی کودکان،از اهمیت بسزایی‏ برخوردار است.در دوران خردسالی،در نماز باید به گونه‏ای‏ عمل کنیم که کودک احساس خستگی نکند.نباید نماز را برای او سنگین و کسل‏کننده بسازیم.به مصحلت اوست که‏ نمازها را با ذکرهای طولانی و رکوع و سجودهای خسته‏کننده، طولانی نکنیم.حتی سفارش شده است به خاطر چند کودکی‏ که با شما به نماز ایستاده‏اند آن را سریع‏تر بخوانید.از برخی‏ کارهای مستحبی صرف نظر کنید،هشیار باشید که او کودک‏ است و حال و روحیه‏ ی شما را ندارد،به ویژه که از حالات و رفتار شما سر در نمی‏آورد و معنای عبارات شما را نمی‏فهمد. (قائمی،ص ۳۵)

تمرین مستمر و مداوم

ما بزرگسالان اگر چیزی را یاد بگیریم ولی اگر تمرین و تکرار آن را نکنیم مسلما فراموشش می کنیم.پس باید با کودکانمان تمرین داشته باشیم و از سر حوصله با آنان رفتار کنیم.ما باید کاری کنیم که خاطرات خوبی در ذهن کودک شکل بگیرد من باب مثال بردن کودکمان به مسجد و اجازه دادن به فرزندمان برای مشارکت در مسایل مسجد یا تشویق امام جماعت نیز میتواند خاطره خوبی را در ذهن کودک درباره مسایل نماز و دین ایجاد نماید.

برای فرزندانمان داستانهای نماز و داستان های دینی را به صورت جذاب بیان کنیم تا کودک و نوجوان جذب نماز شود.

براساس احادیث ذکر شده باید قبل از ۷ سالگی برخی‏ زمینه‏ های لازم برای برپاداشتن نماز توسط کودکان را ایجاد کرد، مثلا ذکرها،شعارهای مهم اسلامی،حرکاتی مثل ایستادن ساده‏ رو به قبله،رکوع و سجود را می‏توان یاد داد تا گاه‏گاهی در کنار والدین تمرین کنند.به تدریج وقتی کودکان با این فریضه انس‏ گرفتند از ۷ سالگی به بعد باید از آن‏ها خواست تا نماز بخوانند، اما در این فریضه نباید سخت‏گیری کرد،تا پایان ۹ سالگی که‏ مؤاخذه به آن اضافه می‏شود.