در دو نوشتار پیشین، به سه روش اصلی شیطان برای گمراه ساختن انسان اشاره کردیم؛ در این مقاله، چند راه دیگر نفوذ او را مورد بررسی قرار خواهیم دهیم.

راهزنی و محاصره کامل

مطابق با آیات قرآن، شیطان قسم یاد کرده‎است که انسان‎هایی را که در مسیر صراط مستقیم قرار گیرند را  از چهار جهت مورد حمله قرار دهد:

قَالَ فَبِمَا أَغْوَیْتَنِی لأَقْعُدَنَّ لَهُمْ صِرَاطَکَ الْمُسْتَقِیمَ ثُمَّ لآتِیَنَّهُم مِّن بَیْنِ أَیْدِیهِمْ وَمِنْ خَلْفِهِمْ وَعَنْ أَیْمَانِهِمْ وَعَن شَمَآئِلِهِمْ وَلاَ تَجِدُ أَکْثَرَهُمْ شَاکِرِینَ

(شیطان)گفت: پس به سبب آن که مرا به گمراهی افکندی من هم برای [فریفتن] آنان حتماً بر سر راه راست تو خواهم نشست. آن گاه از پیش رو، از پشت سر و از طرف راست و چپ شان بر آنان می تازم بیشترشان را شکرگزار نخواهی یافت.

•    از جلو حمله کردن یعنی القای امنیه باطل  و  آینده را  تباه کردن است؛ در این صورت عمر فرد، به بطالت گذشته و ره‎توشه‎ای برای معاد خود، نخواهد داشت.

•    پشت سر حمله کردن یعنی ایجاد شک و شبهه در مبدا و هدف خلقت و همچینین، جلوگیری از انفاق اموال در راه خداوند و در نتیجه به ارث گذاردن آن برای بازماندگان و وارثان .

شیطان در مورد حمله خود از سمت راست و چپ نمی‎گوید از سمت راست و سمت چپ حمله می‎کنم بلکه تاکید می‎کند که سمت راستی ها و از سمت چپی ها حمله می کنم. مفسرین معتقدند منظور از سمت راستی ها و سمت چپی ها، اعمال سمت راستی و اعمال سمت چپی است.

•    سمت چپی ها یعنی اعمال بد و گناه. یعنی وادار ساختن انسان به انجام گناه

•    سمت راستی ها یعنی اعمال خوب و ثواب؛ مثلا فرد صدقه می دهد و این صدقه را با منت گزاردن اثر آن را خراب کرده و حتی مرتکب گناه نیز می‎گردد. در مورد هجوم شیطان از سمت راستی‎ها، اخلاص می‎تواند راهکار مبارزه با شیطان گردد.

القای وعده‎های روزانه و کوتاه مدت

شیطان در مواردی اقدام به دادن وعده‎های روزانه به فرد می‎کند که البته این با امنیه فرق داشته و پایین تر از آن است؛ یعنی ممکن است انسان به جایی برسد که حتی به شیطان اجازه دهد در انجام کوچک‎ترین و پیش پا افتاده‎ترین کارهای او نیز دخالت کند؛ به عنوان نمونه در مقابل کم‎ترین کار خیر او نیز ایستادگی کرده و وعده وقوع نتیجه شر را به او بدهد مثلا اگر بخواهیم صدقه بدهیم وعده فقر می دهد.

تزیین و آراستن امور

یکی از کارهای شیطان، زینت دادن امور باطل برای زیبا جلوه دادن آن و انجام آن توسط انسان است؛ در این حال است که باید به میزان زرق و برق و زیبایی یک عمل توجه کرد. هر عمل و شوقی که بیش از اندازه زیبا جلوه کند و فرد را به سوی خود بکشاند، قبل از اقدام نیازمند بررسی است؛ زیرا عموما این زرق و برق بیش از اندازه کار شیطان است.

تسویل

انسان ممکن است به مرحله‎ای برسد که به شیطان اجازه دخل و تصرف در سؤل یعنی اصلی‎ترین هدف زندگی خود را نیز بدهد. در اینجاست که شیطان، سؤل انسان را امری باطل قرار داده و از این طریق، اسباب گمراهی بیشتر او را فراهم می‎آورد؛ مانند فردی که در کل زندگی خود را در دنیا و برای دنیا، خلاصه کرده‎است.

استزلال

یکی از راه‎های شیطان برای دور ساختن انسان از صراط مستقیم، استزلال یعنی ایجاد تزلزل در او در هنگام انجام اعمال نیک و همچنین مقابله با تصمیمات و اعمال ناشایست است. شیطان این گونه به انسان القا می‎کند که توانایی انجام اعمال خوب و عدم انجام اعمال بد را ندارد. به طور کلی شعار اصلی شیطان «ما نمی توانیم» است؛ این در حالی است که برای فرد مومن، هیچ بن بستی وجود ندارد.

تسویف

تسویف از سوف به معنای فردا می آید. یعنی وقتی انسان قصد انجام کار خیری را داشته باشد، شیطان این‎گونه به او القاء می‎کند که هنوز فرصت هست و می‎تواند آن را در زمان دیگری انجام دهد. این مسئله باعث از دست رفتن بسیاری از فرصت‎ها برای انسان و در نهایت خسران او می‎گردد.

ایجاد نسیان و غفلت

این مورد در اکثر انسان‎ها اتفاق می‎افتد. یعنی فرد قصد انجام کار خیر دارد اما شیطان آن را از یاد او برده و او را دچار نسیان می‎کند. راهکار زمین زدن شیطان برای مقابله با این توطئه ، نوشتن کارها و ثبت آنها برای جلوگیری از فراموشی است. همان لحظه که نوشتن را با تاخیر می اندازیم یعنی مورد حمله شیطان قرار گرفته ایم. ثبت کارها و یادآوری آنها و انجام به موقع آن، باعث ناامیدی شیطان از ایجاد نسیان و غفتلت و فرد می‎گردد.

ادامه دارد….

برگرفته از سخنرانی استاد رائفی پور (سلسله جلسات چگونه گناه نکنیم)