علت تفاوت نظر مراجع

سوالی که شاید به ذهن اکثر شما رسیده باشد این است که با وجود انکه مجتهدان همه بر اساس قرآن و روایت فتوا می دهند ، پس علت تفاوت نظر آنها چیست؟مگر خدای ما یکی نیست ؟ پس چرا مراجع ، هر کدام در یک مسئله حرفی می زنند و نظرشان متفاوت می باشد.

اولاً: باید توجه داشت که مجتهدان و مراجع تقلید در کلیات مسائل دینی با هم اختلاف ندارند؛ مثلا همه آنها ، نماز، روزه، حج و…. را واجب می دانند و دروغ ، خیانت ، دزدی و …. را هم حرام می شمارند ؛ تنها اختلاف آنها در برخی از مسائل جزئی است که  آن هم در عمل مردم، اختلاف محسوسی پیدا نمی کند ، چنانچه ملاحظه می کنید در یک نماز جماعت چند هزاری نفری با ان که نما ز گذاران از اشخاص متعددی تقلید می کنند ولی همه یکنواخت نماز می خوانند و تفاوت در فتاوا، صورت جماعت و وحدت آنها را از بین نمی برند ، همچنین در سایر موارد مانند حج ملاحظه می کنید که هزاران شعیه به خانه خدا می روند و همه یکسان عمل نمایند و تفاوت فتوای مراجع تقلید هیچ گونه ناراحتی و زحمتی برای آنان به شمار نمی آورند و همه تقریباً به یک صورت ، اعمال حج را به جا می آورند.

ثانیا: در مسائل نظری هر رشته ای ، بلاخره متخصصان آن در یک سلسله از مسائل اختلاف نظر پیدا می کنند و این طور نیست که مثلا تمام پزشکان یا شیمی دانها در کلیه مسائل رشته خود با هم توافق نظر داشته باشند ، لذا روا نیست بر متخصصان علوم اسلامی اشکال شود که چرا با هم توافق نظر ندارند.

در کمیسون های پزشکی غالبا اختلاف نظر های پیش می اید که حتی با بحث گفتگو و مشاوره هم نمی توانند آن را حل نمایند . در مجامع ادبی هم بر سر مسائل ادبی  اتفاق وجود ندارد و گاهی در باره معنای یک شعر ، ارا و نظریه ها ی مختلفی ارائه داده می شود مثلا سعدی میگوید:

از درِ بخشندگی و بنده نوازی                      مرغ هوا را نصیب ماهی دریا

وقتی این شعر را به یک مجمع ادبی عرضه می کنیم یکی می گوید: منظور آن است که خدا از راه لطف ، بعضی از پرندگان را نصیب بعضی از ماهیان دریا نموده است؛ مثلا ماهی ، سفره خود را برای پرندگان روی آب پهن می کند  تا آنان را صید نماید ؛ دیگری می گوید : مقصود آن است که خدا از سر لطف ، هوا را نصیب پرندگان و دریا را نصیب ماهیان کرده است سومی می گوید : معنای شعراین است که خدا از راه لطف ، آذوقه مرغ هوا را ماهیان در یا قرار داده است و ممکن است شخس چهارمی می گوید: معنای شعر معنای یاد شده نیست ، بلکه مقصود آن این است که خداوند از راه لطف و بنده پروری ، پرندگان و ماهیان و خلاصه گوشت حیوانات را غذای انسان قرار داده است.

اساس این تفاوت در این است که هر شخصی فکر و ذوقی مخصوص به خود دارد که وقتی به شواهد و قراین و مقدمات مطلبی مراجعه می کند  یکی از احتمالات را ترجیح میدهد و اصولا توافق صاحب نظران درمسائلی که احتمالات زیادی دارد ، خیلی کمتر اتفاق می افتد.

مطلب سومی که تذکر آن لازم به نظر می رسد ، این است که در زمان رسول کرم(صلی الله علیه و آله و سلم) و ائمه اطهار(علیه السلام) در میان شاگردان و اصحاب آنان اختلاف محسوسی وجود نداشت ، زیرا هر وقت در تفسیر آیات شبهه ای به نظر می رسید و یا در درستی و نادرستی حدیث و معنای آن در می ماندند از خود پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم)  و یا امام(علیه السلام)  توضیح می خواستند و در نتیجه، نقاط مبهم برای آنها روشن می شد و اختلافی پیش نمی امد ولی مجتهدان و مراجع تقلید که پس از غیبت امام زمان آمده اند چون دسترسی به امام ندارد ، باید تنها از مدارک و ماخذ اسلامی  یعنی قرآن و روایات احکام الهی وظایف دینی مردم را بدست بیاورنددر این صورت اگر نظر آیات قران و روایات  نسبت به همه مسائل روشن بود ، اختلاف نظر پیش نمی امد ، ولی چون قسمتی از ایات قران و روایات از نظر مفردات و یا ترکیب و جمله بندی طوری است که در معنای آن احتمالاتی داده می شود، لذا گاهی اتفاق می افتد که هر یک از دو یا سه مجتهد، احتمالی به نظرشان صحیح می رسد که به نظر دیگری صحیح نیست در نتیجه در فتاوا تفاوت های جزئی پیدا می شود.

علاوه بر این در زمان ائمه یا نزدیک به عصر آنان ، به بررسی سند روایات و شناخت راویان احادیث کمتر احتیاج بود ، زیرا احکام را یا از خود امام می پرسیدند و یا راوی حدیث را به علت قرب زمان می شناختند ، ولی در زمانهای بعدی که روایات با واسطه های بسیار نقل می شود ، باید کسی که می خواهد طبق روایتی فتوا بدهد راویان ان روایت را بشناسد و به اعتبار سند آن پی ببرد و خود این موضوع ، یعنی تحقیق در سند روایت نیز باعث  می شود که گاهی یک روایت به نظر مجتهدی صحیح و معتبر و به نظر دیگری ، بی اساس باشد و در نتیجه موجب تفاوت در فتوا می گرددد.

علاوه بر این ، ائمه اطهار(علیه السلام) و طبقه اول راویان احادیث در زمانی زندگی می کردندکه حکومت و قدرت در دست مخالفان شعیه بود ، نمی توانستند همه جا احکام واقعی الهی را بی پرده و روشن بیان کنند و به اصطلاح ، رعایت تقیه می کردند و همین موضوع موجب گردید است که قسمتی از روایات با هم تعارض داشته باشند و یکی از کارهای مجتهدان این است که این گون اخبار را که در نگاه اول متنافی به نظر می رسند با هم جمع کنند و در نتیجه ماخذ فتاوای خودقرار دهند و در همین موضوع گاهی تفاوت نظر پیش می اید که موجب تفاوت در فتوا می گردد. مطلب دیگر که گاهی موجب تفاوت فتوا می گردد آن است که موضوع برخی از احکام و چگونگی و خصوصیات آن در زمان ائمه روشن بوده ولی در زمانهای بعد چون آن موضوع از بین رفته منشا تفاوت نظر شده ؛ به عنوان مثال: در روایت مربوط به احکام نماز وارد شده است که در حال نماز اگر بربدن یا لباس انسان خونی باشد که مقدار آن کمتر از یک درهم باشد اشکالی ندارد ؛ در زمانی که این روایت صادر شده است ، درهم در میان مردم معمول بوده و همه اندازه آن را می دانستند ، ولی در زمانهای بعد بر اثر بی اطلاعی از وضع درهم  آن روز ، اقوالی به وجود آمده است مانند: ۱درهم مساوی است با گودی کف دست ۲درهم مساوی است با بند سرانگشت ابهام ۳ درهم مساوی است با بند سر انگشت وسطی ۴٫ درهم مساوی است با بند سر انگشت سبابه.

خلاصه از مطالب گفته شده چنین نتیجه میگیریم که تفاوت نظر فقها و مجتهدان بر اساس یک سلسله مطالب علمی و تحقیقی است نه هوا و هوس و اغراض شخصی و اگر خدای ناخواسته مجتهدی در فتوا دچارهوا و هوس گردد از نظر اسلام واجد شرایط فتوا نیست و مردم نمی توانند از او تقلید کنند.

 

 

author-avatar

درباره کاظمی

زندگي کن. حتي اگه بهترين هايت را از دست دادي. زيرا اين زندگي کردن است که بهترينهاي ديگر را برايت ميسازد آسمانم انتهايش قلب توست / مهربان اين آسمان از آن توست / آسمانم هديه اي از سوي من / تا بداني قلب من هم ياد توست حسرتي گر به دلم هست همان دوري توست من پرستوي خزان ديده ي خاموش توام. کاش ميشد در سايه ي مژگانت ، لحظه اي به تماشاي درياي خوشرنگ چشمهايت مي نشستم وبلاگ من:http://kazme20.parsiblog.com/

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *