فتاوای بعضی از آیات عظام در مورد ورود به حوزه علمیّه

فتاوای بعضی از آیات عظام در مورد ورود به حوزه علمیّه:

شنیدم که امسال برخلاف سال پیش، ماه اسفند وقت ثبت نام حوزه­های علمیه هست.

خب خیلی از جوونهای مملکتمون پیش زمینه و استعداد خوبی برای فرا گرفتن علوم اهل بیت(علیهم السلام) دارند. ولی خب معمولاً بیشتر اونا یه مشکل بزرگی دارند اونم پدر و مادرا هستند که با تحصیل اونا در رشته علوم دینی مخصوصاً حوزه علمیه مخالفت می­کنند. خب حق هم دارند چون واقعاً خبر از حوزه­های علمیه ندارند که در اونجاها چه خبره. آخه اشتباهات و خرابکاری­های چند تا روحانی رو دیدند و همیشه وقتی اسم روحانی و آخوند میاد، اون روحانیونی که مثلا کار خلافی کردند جلوی چشماشون میاد.

یا مثلاً کسب علم رو فقط به دانشگاه رفتن و توی فامیل به پسرشون دکتر و مهندس گفتن میدونن. یعنی نهایت دیدشون نسبت به فرزندشون یه مدرک دکترا یا مهندسی هست و جلوی دیگر فامیل هِی پُز بدن بچمون داره دکترا یا مهندسی می­خونه. بازم من میگم حق دارن. به خاطر اینه که با احادیث ائمّه (علیهم السلام) و قرآن کمتر مأنوس بودند تا ببینند ملاک خدا و پیغمبر و ائمه (علیهم السلام) در این موضوع چیه؟ اونا چه علمی رو دوست دارند. ملاک پدر مادرها در فرض قبلی فامیل بود ولی در این فرض ملاک خدا و ائمه اطهار (علیهم السلام) هستند.

خب اگه اونا هم یه خورده روایات مربوط به طلب علم که منظور علم دین هست رو می­خوندن مطمئناً نظرشون جور دیگه­ای بود.

اصلاً پدر و مادرا تحقیق نمی­کنند طلبه­ها  تو مدرسه­هاشون چی می­خونند.  نمی­دونم تا حالا اونا به یکی از حوزه­های علمیه قم سر زدن تا ببینند طلبه­ها چه جوری شب تا صبح دارن زحمت می­کشند و درس می­خونند تا شیعه در جهان اسلام آبرو داشته باشه. یادمه اوایل طلبگیم وقتی از قم به شهرمون برمی­گشتم همه فکر می­کردند توی قم برامون صبح تا شب کلاس روضه خونی  میذارن و یاد میدن چه جوری باید روضه خوند. البته جایگاه روضه سیّدالشهداء علیه السلام خوندن خیلی بالاست و ما افتخار می­کنیم روضه خون سیدالشهداء هستیم ولی توی طلبگی اینا مسائل حاشیه­ای هست یعنی ماها صبح تا شب داریم فقه و اصول و معارف اهل بیت (علیهم السلام) رو کسب می­کنیم تا بتونیم به مردم انتقال بدیم.

خب حرف زیاده ولی به همین بسنده می­کنم و از پدرو مادرا می­خوام اینقدر احساساتی نسبت به آینده فرزندانشان نباشند و بذارن اونا خودشون تصمیم بگیرن.

قبل از اینکه این چند استفتاء رو درباره رضایت والدین نسبت به ورود به حوزه ارائه بدم لازم می­بینم چند نکته را متذکّر شوم:

۱٫ این چند استفتاء فقط مربوط به چند تا از علما هست و بنده فرصت کافی برای جمع­آوری استفتائات همه مراجع عظام تقلید رو نداشتم به همین دلیل هر فردی موظف است به فتوای مرجع تقلید خود رجوع کنه.

۲٫ به نظر اکثر علما بهترین سن برای ورود به حوزه  بعد از اخذ مدرک دیپلم یعنی زمانی است که فرد سال سوّم دبیرستان خود را به اتمام رسانده باشد. به همین دلیل پیشنهاد نمی­شود افرادی که مدرک سیکل خود رو گرفته­اند عجله کنند زیرا هنوز به بلوغ فکری برای تصمیم گیری  نسبت به آینده­ خود نرسیده­اند اگرچه مطلبی که عرض شد استثناء پذیر است.

۳٫ بهترین شهر برای خواندن درس طلبگی مرکز علوم تشیع یعنی شهر مقدس قم است که محیطی بسیار عالی را برای خواهران و برادران جهت کسب علوم دینی فراهم کرده است به همین دلیل عزیزانی که  اقدام به ثبت نام می­کنند دقت کنند که در قوانین ثبت نام آمده که هرکس باید در اولویت اوّل شهر خود را برای تحصیل انتخاب کند و این قانون استثنائی داره و اون اینه که همه می­توانند اولویت اوّل خود را قم بزنند ولی شرط قبولی در قم اینه که در امتحان کتبی ورودی رتبه بالایی رو کسب کنند. بنابراین آنهایی که تمایل دارند در قم تحصیل کنند اولویت اوّل خود را شهر قم بزنند.

۴٫ افرادی که در دانشگاه مشغول تحصیل هستند نیز می­توانند وارد حوزه شوند و دانشجویان که در قم مشغول تحصیل علوم دینی می­شوند در مدرسه جداگانه­ای به نام «حوزه علمیه معصومیه» که مدرسه­ای بسیار بزرگ و مجهز است مشغول تحصیل می­شوند. خواهران نیز در قم حوزه جداگانه­ای به نام (جامعه الزهراء «سلام الله علیها») مشغول تحصیل می­شوند.

۵٫ عزیزان علاقه مند جهت ثبت نام از طریق سایت معاونت آموزش مرکز مدیریت حوزه علمیه قم
(www.howzeh-qom.com) از اول اسفند ماه اقدام کنند که تا ۴۰ روز مهلت دارد و آزمون کتبی آن در روز ۱۰ اردیبهشت برگزار می­گردد. در ضمن فارغ التحصیلان مراکز آموزش عالی و حافظان کل قرآن و نهج البلاغه از شرکت در آزمون کتبی معاف هستند اما باید در مصاحبه شرکت کنند، زمان مصاحبه این افراد و پذیرفته شدگان آزمون کتبی در هنگام اعلام نتایج آزمون اعلام خواهد شد.

۶٫ چند حدیث درباره فضیلت کسب علوم دینی رو براتون می­نویسم البته این بحث خودش نیاز به کتاب جداگانه داره که در این موضوع نوشته بشه ولی خب ما به همین اندک اکتفاء می­کنیم انشاالله که افراد متذکر شوند.

حضرت خاتم الأنبیاء صلی اله علیه و آله می­فرمایند:

طَلَبُ الْعِلْمِ فَرِیضَهٌ عَلَى کُلِّ مُسْلِمٍ وَ مُسْلِمَهٍ أَیْ عِلْمِ التَّقْوَى وَ الْیَقِین.[۱]

کسب علم بر هر زن و مرد مسلمانی واجب است و منظور از علم کسب تقوی و یقین است. (البته علامه مجلسی توضیح دادند که منظور از علم هر علمی نیست بلکه علمی است که نتیجه آن رسیدن به تقوی و یقین باشد.)

از امام صادق علیه السّلام نقل شده که فرمودند:

لَیْتَ السِّیَاطَ عَلَى رُءُوسِ أَصْحَابِی حَتَّى یَتَفَقَّهُوا فِی الْحَلَالِ وَ الْحَرَام.[۲]

کاش تازیانه‏ها بر سر اصحاب من افراخته بود، تا اینکه در حلال و حرام تفقّه کنند (و آنها را درست و کامل و در ارتباط با هم بفهمند.)

این حدیث بیان­گر اهمیت معرفت دین است و عبارت تازیانه در این روایت کنایه از جایگاه والای آشنایی با دین خدا است. در ضمن نوعی گلایه­ی امام از یاران خود را نیز نسبت به کوتاهی آنان در این امر مهم بیان می­دارد.

در جای دیگر حضرت می­فرمایند:

تَفَقَّهُوا فِی دِینِ اللَّهِ وَ لَا تَکُونُوا أَعْرَاباً فَإِنَّهُ مَنْ لَمْ یَتَفَقَّهْ فِی دِینِ اللَّهِ لَمْ یَنْظُرِ اللَّهُ إِلَیْهِ یَوْمَ الْقِیَامَهِ وَ لَمْ یُزَکِّ لَهُ عَمَلا.[۳]

دین خدا را درست بفهمید و جاهل نباشید، زیرا کسی که در دین خدا فقیه نگردد خدا در روز قیامت به او نظر نمی­کند و عمل او پاک نمی­گردد (و نمی­پذیرد).

امام باقر علیه السلام نیز فرمودند:

الْکَمَالُ کُلُّ الْکَمَالِ التَّفَقُّهُ فِی الدِّینِ- وَ الصَّبْرُ عَلَى النَّائِبَهِ وَ تَقْدِیرُ الْمَعِیشَه.[۴]

کمال مطلوب انسان در سه چیز است: آشنایی عمیق با دین، صبر بر مشکلات و حسابگری در زندگی.[۵]

خب بریم سراغ مطلب اصلی که همان چند استفتاء از علما بود:

سؤال: آیا افرادی که در خودشان استعداد تحصیل در حوزه را می­بینند، ورود به حوزه برای آنان واجب است؟

آیا بر فرض واجب بودن ورود به حوزه، رضایت پدر و مادر لازم است؟

جواب:

حضرت آیت الله مکارم شیرازی (دامت برکاته):

ورود به حوزه را برای کسانی که شرایط و آمادگی دارند، واجب عینی می­دانم. ایشان با اشاره به فتوای فقهی خود مبنی بر این که رضایت پدر و مادر برای ورود به حوزه لازم نیست فرمودند:

هر واجب کفایی وقتی که مَن به الکفایه نبود (نیازآن برطرف نشد) تبدیل به واجب عینی می­شود. لذا این جانب برای کسانی که آمادگی دارند، ورود به حوزه علمیه را واجب عینی می­دانم و مخالفت پدر و مادر در این مورد مضر نیست.

مرحوم حضرت آیت الله فاضل لنکرانی (رحمه الله علیه):

در شرایط فعلی که نیاز به روحانی متعهد زیاد است اگر چه بهتر است رضایت والدین خود را جلب کنید، اما اگر آنان قانع نشدند با توجه به واجب کفایی بودن طلبگی، سخن آنان لازم الاطاعه نیست.

مرحوم حضرت آیت الله مشکینی (رحمه الله علیه):

کسی که استعداد خوب داشته باشد و معدل دروسش حداقل بیش از ۱۷ باشد بر اوواجب است در صورت امکان درس طلبگی بخواند، البته با توجه به این که این راه، راه خدا و انبیاست و هدف رفاه زندگی نیست و قصدش هم این باشد و این تکلیف ساقط نیست مگر این که پدر نهی شدید کند به طوری که از مخالفت ناراحت می­شود و انسان عاق والدین می­گردد و نمی­تواند او را راضی کند و رضایت مادر در مقابل پدر، میزان نیست و مردم مقام والای تحصیل علم الهی را نمی­دانند که علوم دیگر هرچند خوب و لازم است یا شغل­های دیگر را با تحصیل طلبگی قابل قیاس می­بینند و اگر شما نتوانستید آن را تحصیل کنید کارهای دیگر و دانشگاه فرقی ندارد و نه این که دانش با کارهای دیگر مساوی است قطعا چنین نیست بلکه برای این که در دانش و دانشگاه امروز دزدان انسان و شیاطین انس و جان بیش از جاهای دیگر رسوخ دارد وگرنه هر دانشی را بطلبید و بتوانید توأم با تقوی و اخلاق انسانی به دست بیاورید نعمت بزرگ تحصیل کرده­اید. خدا شما را در انتخاب اصلح موفق دارد و هر جوانی که در صدد یافتن راه راست و به ویژه را مستقیم و راستین اسلام است به کمال انسانی برساند. سلام بر شما و همه پیروان راه قرآن.[۶]

[۱] . بحار الأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار، ج‏۲، ص: ۳۲٫

[۲] . بحار الأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار، ج‏۱، ص: ۲۱۳٫

[۳] . بحار الأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار، ج‏۱، ص: ۲۱۴٫

[۴]. الکافی، ج‏۱،۳۲، باب صفه العلم و فضله و فضل العلماء، ص : ۳٫

[۵]. این احادیث (غیر از حدیث اوّل) از کتاب راه و رسم طلبگی، ص۷۹ نقل شد.

[۶] . آفاق (دوماهنامه فرهنگی، اجتماعی مجتمع آموزش عالی امام خمینی «ره»)، سال هشتم، شماره ۴۱ و ۴۲، ص۷۵٫