الْمَالُ مَادَّةُ الشَّهَوَاتِ.
امام(عليه السلام) فرمود: مال و ثروت ماده اصلى همه شهوات است.
شرح و تفسير
ريشه اصلى شهوات:
امام(عليه السلام) در اين كلام كوتاه و پرمايه اشاره به نكته اى درباره رابطه ثروت با شهوت كرده مى فرمايد: «مال و ثروت ماده اصلى همه شهوات است»; (الْمالُ مادَّةُ الشَّهَواتِ). بديهى است كه منظور از شهوت در اينجا هرگونه علاقه مفرط نفسانى و هوس آلود است. اعم از اين كه مربوط به شهوت جنسى باشد يا مقام يا تشريفات و زرق و برق دنيا و يا انتقام جويى و امثال آن. اين نكته نيز روشن است كه براى رسيدن به خواسته هاى نفسانى و هوا و هوس ها مال نقش اصلى را بازى مى كند و هر قدر فزونى يابد خطر افتادن در شهوات بيشتر است. اضافه بر اين ثروت مايه غرور است و غرور ريشه اصلى بسيارى از گناهان، به علاوه مال هر چه بيشتر شود انسان را به خود مشغول تر مى سازد و طبعاً از ياد خدا و اطاعت حق باز مى دارد. روى اين جهات سه گانه مى توان به عمق كلام امام پى برد. بديهى است آنچه امام در اين گفتار حكيمانه فرموده هشدارى است به غالب مردم كه در فزونى مال نكوشند، زيرا خطرات زيادى را به دنبال دارد اما چنان نيست كه هر ثروتمندى هواپرست و شهوت پرست باشد. اين حكم كلى مانند احكام ديگرى نظير آن استثنائاتى دارد. گروه زيادى راه قارون را پيمودند و اموالشان مايه غرور و كفرشان شد، جمع اندكى نيز از مال براى رسيدن به مهم ترين طاعات الهى بهره گرفتند. اين معنا در آيات مربوط به قارون آمده است: «(وَابْتَغِ فِيمَا آتَاكَ اللهُ الدَّارَ الاْخِرَةَ وَلاَ تَنسَ نَصِيبَكَ مِنَ الدُّنْيَا وَأَحْسِنْ كَمَا أَحْسَنَ اللهُ إِلَيْكَ وَلاَ تَبْغِ الْفَسَادَ فِى الاَْرْضِ إِنَّ اللهَ لاَ يُحِبُّ الْمُفْسِدِينَ); در آنچه خدا به تو داده سراى آخرت را بطلب و بهره خويش را از دنيا فراموش مكن و همان گونه كه خدا به تو نيكى كرده (به بندگان خدا) نيكى كن وهرگز در جستجوى فساد در زمين مباش كه خدا مفسدان را دوست ندارد». بر همين اساس است كه در بسيارى از آيات قرآن از مال نكوهش شده و در بعضى از آيات از آن مدح و ستايش به عمل آمده و به عنوان خير (نيكى) از آن ياد شده است.
در آيه 180 سوره «بقره» در مورد وصيت مى فرمايد: «(اِنْ تَرَكَ خَيراً …); كسى كه اموالى از خود به يادگار گذاشته است…». و در آيه 8 سوره «عاديات» در مذمت بعضى از طغيانگران مى فرمايد: «(وَإِنَّهُ لِحُبِّ الْخَيْرِ لَشَدِيدٌ); اموال را بسيار دوست دارند». در روايات اسلامى نيز آثار اين مذمت و مدح درباره اموال فراوان ديده مى شود كه آوردن آنها ما را از شرح اين كلام دور مى كند. تنها به ذكر اين روايات پرمعنا كه از ابن عباس نقل شده و قاعدتاً آن را از پيغمبر اكرم(صلى الله عليه وآله) يا اميرمؤمنان على(عليه السلام)شنيده است قناعت مى كنيم. او مى گويد: «إنَّ أوَّلَ دِرْهَم وَدينار ضُرِبا فِي الاْرْضِ … أنْ يُحِبُّوكُما; نخستين درهم و دينارى كه سكه آن در زمين زده شد شيطان نگاهى به آنها افكند هنگامى كه آن را ديد آنها را برگرفت و روى چشم خود گذارد سپس به سينه خود چسبانيد آن گاه فرياد شادى كشيد بار ديگر آن را به سينه خود چسبانيد سپس خطاب به آنها گفت: شما نور چشمان من و ميوه دل من هستيد هرگاه بنى آدم شما را دوست دارند من به آن قانعم، هر چند بتى را پرستش نكنند (چه بتى بالاتر از شما) براى من همين بس كه فرزندان آدم به شما عشق بورزند».
كوتاه سخن آنكه مال ابزارى است مشترك مانند انرژى اتم كه هم مى توان از آن بمب ويرانگر ساخت و هم به وسيله آن نيروى برق توليد كرد كه دنيا را روشن سازد و كارخانه ها را به حركت درآورد، هر چند اين نيرو هنگامى كه به دست ناصالحان بيفتد غالباً در جنبه هاى ويرانگر به كار گرفته مى شود.
