روایات در باب اعتکاف

من لا يحضره الفقيه:
(باب اعتكاف)
2086- حلبى از امام صادق عليه السّلام روايت كرده است كه فرمود:
اعتكاف جز با روزه داشتن در مسجد جامع تحقّق نمى‌پذيرد.
2087- امام عليه السّلام فرمود: و رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله چون ده روزۀ اواخر ماه فرا مى‌رسيد در مسجد اعتكاف مى‌كرد، و خيمه‌اى مؤمنين براى او بپا مى‌كردند، و كمر بر عبادت همى بست، و بستر خود را در مى‌نورديد، و بعضى گفتند: و از زنان كناره مى‌گرفت، پس امام صادق عليه السّلام فرمود: امّا كناره گرفتن از زنان، پس چنين نبود. و حضرتش ايشان را از مكالمه و خدمت و همنشينى خود باز نمى‌داشت.
مصنّف اين كتاب رحمه اللّٰه گفت: معنى قول امام عليه السّلام «امّا كناره‌
گرفتن از زنان، پس چنين نبود» اين است كه ايشان را از خدمت و همنشينى با او منع نمى‌كرد، و اما مجامعت امرى است كه از آن امتناع مى‌كرد، همان طور كه آن را منع فرمود. و از جملۀ «و بستر خود را در مى‌نورديد» ترك مجامعت دانسته مى‌شود.
2088- و امام صادق عليه السّلام فرمود: كارزار بدر در رمضان بود، و رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله در آن ايّام فرصت اعتكاف نيافت، پس چون رمضان سال بعد فرا رسيد، بيست روز اعتكاف كرد، ده روز براى همان سال، و ده روز براى آنچه از او فوت شده بود.
2089- و حسن بن محبوب از عمر بن يزيد روايت كرده است كه گفت: به امام صادق عليه السّلام معروض داشتم كه نظر شما در بارۀ اعتكاف در يكى از مساجد بغداد چيست؟ فرمود: جز در مسجدى كه امام عادلى در آنجا اقامۀ جماعت كرده باشد، اعتكاف مكن. و باكى نيست كه در مسجد كوفه و بصره، و مسجد مدينه، و مسجد مكّه اعتكاف كنى.
2090- و در روايتى آمده است «در مسجد مداين».
2091- و بزنطى، از داود بن سرحان از امام صادق عليه السّلام روايت كرده‌
است كه فرمود: من جز مسجد الحرام، يا مسجد پيامبر صلّى اللّٰه عليه و آله يا مسجد جامعى را محلّ اعتكاف نمى‌دانم، و براى شخص معتكف سزاوار نيست كه جز براى حاجتى ناگزير، از مسجد جامع خارج شود، و در اين حال نيز چون خارج شود مى‌بايد ننشيند تا بازگردد. و زن نيز بر همين گونه است.
2092- و در روايت عبد اللّٰه بن سنان، از امام صادق عليه السّلام آمده است كه فرمود: شخص معتكف در مكّه در هر يك از خانه‌هاى آن شهر كه بخواهد، نماز مى‌گزارد، و براى او مساوى است كه در مسجد نماز بگزارد، يا در خانه‌هاى آن.
2093- و در روايت منصور بن حازم از امام صادق عليه السّلام آمده است كه فرمود: شخص معتكف در مكّه در هر يك از خانه‌هاى آن كه بخواهد نماز ميگزارد، ولى معتكف در غير مكّه جز در مسجدى كه براى اعتكاف خود نام برده است نماز نمى‌گزارد.
2094- و حسن بن محبوب از أبى ولاد حنّاط روايت كرده است كه گفت:
از امام صادق عليه السّلام در بارۀ زنى سؤال كردم كه شوهرش غائب بوده، و چون‌
بازگشته همسرش با اذن او معتكف بوده، پس چون از ورود شوهر خبر يافته، از مسجد محلّ اعتكاف خود خارج شده و براى پذيرائى شوهر آماده شده، تا مرد با او مقاربت كرده. پس امام عليه السّلام فرمود: اگر پيش از گذراندن سه روز از مسجد خارج شده، و در اعتكاف خود مدّتى را شرط نكرده، در اين صورت حكم او حكم شخص مظاهر است- يعنى كفّاره ظهار به او تعلّق مى‌گيرد-.
2095- و حسن بن محبوب، از ابو ايّوب از ابو بصير از امام صادق عليه السلام روايت كرده است كه فرمود: اعتكاف كمتر از سه روز نمى‌شود، و كسى كه معتكف شود بايد روزه بدارد، و براى معتكف سزاوار است كه چون اعتكاف كند، شرطى بكار بندد همان گونه كه شخصى كه محرم مى‌شود شرط مى‌كند.
2096- و ابو ايّوب از محمّد بن مسلم، از امام ابو جعفر عليه السّلام روايت كرده است كه فرمود: هر گاه معتكف يك روز را به اعتراف بگذراند، و شرطى نكرده باشد، مى‌تواند از محلّ اعتكاف خارج شود، و اعتكافش را فسخ كند، و اگر دو روز در اعتكاف بسر برد، و شرطى نكرده باشد، نمى‌تواند اعتكافش را فسخ كند، تا سه روز‌
بر آن بگذرد.
2097- و ابو ايّوب از ابى عبيده، از امام ابو جعفر عليه السّلام روايت كرده است، كه فرمود: معتكف عطر را استشمام نمى‌كند، و از رائحۀ ريحان لذت نمى‌جويد، و بحث و مجادله نمى‌كند، و نه مى‌خرد و نه مى‌فروشد، و فرمود: كسى كه سه روز معتكف بود، روز چهارم اختيار دارد كه سه روز ديگر بر آن بيفزايد، يا از مسجد خارج شود، پس اگر بعد از آن سه روز دو روز ديگر اقامت كرد، نمى‌بايد از مسجد خارج شود تا سه روز دوّم را به پايان رساند.
2098- و از داود بن سرحان روايت شده است كه گفت: در ماه رمضان در مدينه بودم، پس به امام صادق عليه السّلام معروض داشتم: ارادۀ آن دارم كه معتكف شوم، پس چه بگويم؟ و چه كارى را بر خود فرض سازم؟ امام فرمود: جز در پى حاجتى كه گزيرى از آن نداشته باشى از مسجد خارج مشو، و در زير سايه‌بانى منشين تا به جايگاه خود بازگردى.
2099- و حلبى از امام صادق عليه السّلام روايت كرده است، كه فرمود:
براى معتكف روا نيست كه جز براى حاجتى ضرورى از مسجد خارج شود، و پس از‌
آن مى‌بايد ننشيند تا به مسجد بازگردد، و مى‌بايد تا براى كارى جز تشييع جنازه‌اى يا عيادت بيمارى از مسجد بيرون نرود، و ننشيند تا بازگردد و فرمود: و اعتكاف زن بر همين گونه است.
2100- و در روايت صفوان بن يحيى، از عبد الرحمن بن حجّاج، از امام صادق عليه السّلام آمده است، كه فرمود: چون معتكف بيمار شود، يا زن حائض گردد، به خانۀ خود ميرود، و چون شفا يافت و پاك شد، باز مى‌گردد، و روزه مى‌گيرد.
2101- و در روايت سكونى به اسنادش [از امام صادق عليه السّلام و آباء كرام و اجداد عظامش عليهم السّلام آمده است كه] رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله فرمود: اعتكاف ده روزه در ماه رمضان با دو حجّ و دو عمره برابر است.
2102- و حسن بن محبوب، از علىّ بن رئاب، از زراره روايت كرده است، كه گفت: از امام ابو جعفر عليه السّلام سؤال كردم كه آيا شخص معتكف جماع مى‌كند؟ فرمود اگر چنين كند كفّارۀ شخص مظاهر به او تعلّق مى‌گيرد.
و در روايتى آمده است كه اگر او به هنگام شب مجامعت كند يك كفّاره بر او لازم مى‌آيد، و اگر در روز جماع كند، دو كفّاره به او تعلّق مى‌گيرد. اين روايت را‌
2103- محمّد بن سنان، از عبد الاعلى بن اعين بر اين گونه آورده است كه :از امام صادق عليه السّلام در بارۀ مردى سؤال كردم كه در حال اعتكاف به هنگام شب، در ماه رمضان با همسر خود مقاربت كرده است، امام عليه السّلام فرمود: كفّاره بر او لازم مى‌آيد. گفتم: پس اگر به هنگام روز با او جماع كرده باشد؟ فرمود: دو كفّاره بر ذمّه دارد.
2104- و ابن المغيره، از سماعه روايت كرده است، كه گفت: از امام صادق عليه السّلام در بارۀ معتكفى سؤال كردم كه با همسرش مقاربت كند، فرمود عمل او برابر با عمل كسى است كه روزى از ماه رمضان را افطار كرده باشد.
2105- و داود بن حصين، از ابو العبّاس، از امام صادق عليه السّلام روايت كرده است، كه فرمود: رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله در ماه رمضان در دهۀ اوّل اعتكاف كرد، سپس در دوم در دهه وسط، و آنگاه در سوم در ده روزۀ اواخر اعتكاف‌
كرد، سپس رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله همچنان در ده روزۀ اواخر اعتكاف همى كرد.
2106- و ابن محبوب از ابو ايّوب، از ابو بصير، از امام صادق عليه السلام :در بارۀ زن معتكفى كه حائض شده باشد، روايت كرده است كه فرمود: به خانه‌اش بازمى‌گردد، پس چون پاك شد به سوى اعتكاف باز مى‌آيد، و آنچه را كه بر ذمّه دارد برگزار مى‌كند.
2107- و حسن بن جهم، از امام ابو الحسن عليه السّلام روايت كرده است: كه از آن امام در بارۀ معتكفى كه به سراغ همسر خود آيد سؤال كردم؟ امام عليه السلام فرمود: در حال اعتكاف ميبايد نه شب به سراغ همسرش بيايد، و نه روز.
2108- و از ميمون بن مهران روايت شده است، كه گفت: در حضور امام حسن بن على عليه السّلام نشسته بودم كه مردى نزد آن حضرت آمد، و گفت: اى فرزند رسول خدا، فلان شخص مالى بر ذمّۀ من دارد، و مى‌خواهد مرا به زندان افكند امام عليه السّلام فرمود: به خدا قسم مالى در اختيار ندارم كه دين تو را بپردازم، گفت:
پس در اين باره با او گفتگو كن. حضرت عليه السّلام موزه‌اش را بر پا كرد، گفتم:
يا ابن رسول اللّٰه آيا اعتكافت را فراموش كرده‌اى؟ فرمود: فراموش نكرده‌ام، ولى از پدرم عليه السّلام شنيدم كه از [جدّم] رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله روايت مى‌كرد كه فرمود:
كسى كه در راه بر آوردن حاجت برادر مسلمانش بكوشد، چنان است كه نه هزار سال خدا را با صيام روز و قيام شب عبادت كرده باشد.
________________________________________
قمّى، صدوق، محمّد بن على بن بابويه – مترجم: غفارى، على اكبر و محم، من لا يحضره الفقيه – ترجمه، 6 جلد، نشر صدوق، تهران – ايران، اول، 1409 ه‍ ق