مسجدکجاست؟!

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: مسجدکجاست؟

تهیه کننده:عبدالله بحرینی

مسجد کجاست؟؟؟ 

خانه خدا با جاهای دیگر چه فرقی دارد که دین توصیه‌های زیادی به اقامه نماز در مسجد دارد ؟ آیا خدایی که همه جا هست ، در خانه‌اش بیشتر حضور د ارد؟ آیا در و دیوار مسجد به مرور با تو سخن خواهند گفت؟ عالم غیب همیشه غیب است، اما شاید اگر در متصل‌ترین مکان به عالم غیب حضور پیدا کنی، کمی از غیب وجودت را به تو نشان دهد. راستی انسان غیب را با کدام حسش درک می کند و می‌یابد؟

با چشم و گوش ، حس لامسه و شامه که نمی شود، حتی کار ذهن هم نیست. به ما گفته‌اند غیب را با قلب می‌توان دید و فهمید و قلب مگر یک وسیله ادراک است؟ بله ، قلب تنها وسیله‌ درک عالم غیب است و در روز قیامت هم با قلبمان خدا را می بینیم. امیرالمؤمنین  (علیه السلام) می فرمایند: «» (امالی صدوق ص342

پس نماز در مسجد می‌تواند قلب را به کار بیندازد و چشم قلب را باز کند. وقتی ما نمی توانیم این معنا را درک کنیم که عالم محضر خداست و نمی توانیم حضور خدا را احساس کنیم، پس خوب است به مسجد بیاییم و با درک محضر پروردگار که حضورش در مسجد بیشتر است ، لااقل لحظاتی عمیق‌تر حضورش را احساس کنیم. بعد که از مسجد برویم تا مدتی در محضر او خواهیم بود. روزی ما در مقابل معبود خواهیم ایستاد و به ملاقات او خواهیم شتافت. آنجا می فهمیم که همه‌ آنچه که می‌خواسته‌ایم خود خداست و آنجا می‌فهمیم که باید به یاد این لحظه می‌زیسته‌ایم و برای این لحظه ظرفیت پیدا می‌کرده‌ایم. چرا که آنجا هر که را به قدر ظرفیتش از جرعه‌ وصال می‌چشانند و سرمست ملاقات می‌کنند. مسجد محل نماز است و نماز محل ملاقات با خدا و تمرین و تمنای دیدار او.

اگر با مسجد انس نگیری، چگونه می‌خواهی تعریف حقیقی مسجد را دریابی؟ باید مدتی با این خانه انس بگیری تا بدانی چرا بیت الله الحرام، که رئیس مساجد عالم است، را خانه‌ای برای عموم مردم خوانده اند. «ان اول بیت وضع للناس» (آل عمران 96)

وقتی خانه خدا را با خانه خودمان مقایسه کنیم، می بینیم اگر کاشانه ما جایی برای کالبد مادی ماست، مسجد آشیانه ای است برای روح لایتناهی ما، بعضی ها عظمت روح خود را در مسجد می یابند، آخر روح ما خیلی بزرگ است و هرکسی قادر به درک این مطلب نیست.

مسجد، ضیافتی الهی

خداوند به پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله وسلم) وحی نمود: « أَلَا إِنَّ بُيُوتِي فِي الْأَرْضِ الْمَسَاجِدُ تُضِي‏ءُ لِأَهْلِ السَّمَاءِ كَمَا تُضِي‏ءُ النُّجُومُ لِأَهْلِ الْأَرْضِ أَلَا طُوبَى لِمَنْ كَانَتِ الْمَسَاجِدُ بُيُوتَهُ أَلَا طُوبَى لِعَبْدٍ تَوَضَّأَ فِي بَيْتِهِ ثُمَّ زَارَنِي فِي بَيْتِي أَلَا إِنَّ عَلَى الْمَزُورِ كَرَامَةَ الزَّائِرِ» مساجد، خانه‏هاى من در

روى زمين هستند، كه در نظر اهل آسمان مى‏درخشند بسان درخشش ستارگان براى ساكنان زمين، خوشا به حال آن بنده ای كه مساجد (خانه‏هاى من) خانه‏هاى او باشند، خوشا بر آن بنده‏اى كه در خانه خود وضو بسازد و مرا در خانه خودم (مسجد) زيارت كند كه گرامى داشتن ميهمان بر صاحب خانه لازم و واجب است.‏ (وسائل‌الشیعه ج1 ص381)

حال که مسجد خانه‌ خدا و نمازگزار مهمان خدا و نماز میهمانی خداست؛ ما از این مهمانی چه می‌فهمیم؟!

ابتدا باید ببینیم ما از مهمانی چه می‌فهمیم. خصوصاً آنکه مهمانی را در فرهنگ دینی خودمان ترجمه کنیم، چه ویژگی‌هایی در آن می‌یابیم. حتی باید به دل های خود نگاه کنیم و ببینیم وقتی نام مهمانی را می‌شنویم یا به رابطه‌ میهمان و میزبان می‌اندیشیم چه احساسی پیدا می‌کنیم؟

کرامت مهمان

 مهمان گرامی است و احترام دارد، حتی اگر کافر باشد. این سفارش پیامبر گرامی(صلی الله علیه و آله وسلم) ما است که در سخنی فرموده‌اند: « أَكْرِمِ الضَّيْفَ وَ لَوْ كَانَ كَافِرا ؛ مهمان را گرامی بدار، اگرچه کافر باشد.» (جامع الاخبار ص84 باب40)

بنابراین در مهمانی بنا بر مهربانی و فراوانی است. میزبان اگر خود کریم و گرامی باشد برای اکرام مهمان بیش از نگاه به لیاقت مهمان، به معنای مهمانی نگاه می‌کند. و بیش از آنکه مقام مهمان را ببیند و برای خود منزلت مهمان را مایه‌ فخر ببیند، مهمان‌‌داری را مبنای مباهات خود می‌یابد. این که از ما خواسته‌اند کافران را در زمانی که مهمان ما هستند گرامی بداریم، بدلیل ضرورت رعایت حرمت مهمانی است و حتماً آنان که چنین دستوراتی داده‌اند خود بهتر از هر کس دیگری رعایت می‌کنند.

آداب مهمانی

در مهمانی روابط، تعریف جدید و خاصی پیدا می‌کنند: ادب ورود به مهمانی سلام است پیامبر خوبیها فرمود : ای ابوذر برای مسجد، سلامی است. گفتم : سلام او چیست؟ فرمود : دو رکعت نماز که آن را به جا آوری.^[1]

مهمانان با یکدیگر نوعاً در رفاقت به سر می‌برند، و رقابت بر سر منافع، بیشتر به تعادل و تفاهم تبدیل می‌شود، چون از همه پذیرایی به عمل می‌آید و برای بیشتر بهره‌مند شدن باید به میزبان مراجعه کرد، و اگر میزبان دارا باشد جای هیچ گونه نگرانی از نوع هر کمبودی نیست. کثرت افراد در مهمانی الهی نه تنها کاستی نعمت ندارد بلکه فراوانی لطف دارد، وقتی مهمانان از ده نفر بگذرند هیچ‌کس جز میزبان نمی‌تواند از فراوانی پذیرایی سخن به میان آورد، حتی اگر آسمان‌ها کاغذ و دریاها مرکب، و درخت‌ها قلم و جن و انس و ملائکه نویسنده شوند.

جدا از این که مهمانان در رفاقت با یکدیگر به سر می‌برند، رابطه مهمان و میزبان نیز حالت نویی می‌یابد: مهمان اگر سوء پیشینه‌ای داشته باشد رفتار میزبان عطف بماسبق نمی‌شود و هیچ‌گاه به خاطر خطاهای سابقش، توسط میزبان محاکمه و معاقبه نمی‌شود. همه می‌دانند مهمانی جای این حرف ها نیست. پیامبر خوبیها فرمود : هر کس به سوی مسجدی از مساجد خدا روانه شود ، برای هر گامی که بر می دارد(تا وقتی به منزلش برگردد) ده حسنه بر او نوشته و ده گناه بخشیده و ده درجه بر او افزوده می شود .(ثواب الاعمال شیخ صدوق ص290) در این مهمانی گناه می‌خرند و ثواب پاداش می‌دهند.

جایگاه افراد و مرتبه‌ آدم‌ها در مهمانی تغییر پیدا می‌کند. بی‌آن که از احترام بزرگان کاسته شود، کوچکترها هم شرافت و رفعت مقام پیدا می‌کنند. همه به هم نزدیک می‌شوند و مهمان با میزبان به هر فاصله‌ای که باشند احساس قرابت می‌کند. اساساً «مهمان»، خود عنوان مستقلی است که به هرکس داده شود محترم می‌شود و در کنار عناوینی مانند برادر، دوست و فامیل از کرامت خاصی برخوردار است.

مهمان اگر در ضیافت و خانه خدا زحمتی بکشد تشکری مضاعف دریافت می‌کند مثلاً نماز تحیتی بخواند و یا اگر فقط بنشیند باز از قدرش کم نمی‌شود: « برای نفس کشیدن مهمان درجه‌ای ارزانی داشته و فرشتگان براو تحیت می‌فرستند.» (مکارم الاخلاق ج2 ص374)

در مقابل، میزبان از او چشم داشت تقدیر ندارد و در جریان پذیرایی تنها به فکر بهره‌برداری مهمانان است. از لبخند مهمان خرسند می‌شود و مدام از سیرابی و لبریزی او سؤال می‌کند. اگر میزبان نیازی به مهمان و مهمانی دادن نداشته باشد و مهمانی در معنا و مقام حقیقی خود تحقق پیدا کرده باشد، انگیزه‌ میزبان برای دعوت و پذیرایی جز اکرام مهمان نخواهد بود؛ و هرچه میزبان بی‌نیازتر باشد، مهمانی، از محبت و کرامت بسیار بالای او بیشتر حکایت می‌کند. اگر کسی بی‌نیاز به مهمان و مهمانی و صرفاً از سر لطف و مهربانی، ضیافتی برقرار کند، به خلق یک اثر زیبا در عالم پرداخته است. آن هم تنها به دلیل زیبایی آن، آن چنان که خوبرویان عالم در افسانه‌ای عارفانه‌ جلوه‌ای می‌کنند و دل‌ها می‌برند رسول اکرم^{(صلی الله علیه و آله و سلم)} فرمود: کسی که صبح و شام روانه مسجد می شود، هر بار خداوند وسایل پذیرایی بهشتی خود را برایش مهیا می سازد.^[2]

 آثار مهمانی

اگر میزبان بزرگ و والامقام باشد و مهمانان بسیار کوچکتر از او باشند، مهمانی هنگامه‌ فروتنی و تواضع میزبان است. لحظه‌ فرود آمدن میزبان بلندمرتبه در برابر مهمانان، صحنه‌ای به یادماندنی و دوست داشتنی است.

مهمان بزرگان شدن، بزرگی می‌آورد و حقارت‌ها را از روح انسان بیرون می‌کند. همان احساس حقارتی که مایه‌ همه‌‌ اسارت‌هاست.  اگر میزبان دوست داشتنی و محبوب دل‌ها باشد، حضور در ضیافت مثل تحقق یک خیال دست نایافتنی است و اگر مهمان عاشق میزبان باشد به گونه‌ای که حتی ظرف شکسته‌ خود را علامت تمایل معشوق بداند، یقیناً در هنگام پذیرایی معشوق جان می‌سپارد و قالب تهی خواهد کرد. امام صادق (علیه السلام) فرمود : برای نمازگزار سه فایده است: 1-برکات و خیرات از آسمان تا سر او باریدن گیرد 2-فرشته ها او را تا آسمان احاطه کرده 3-فرشته ای ندا می کند: ای نمازگزار! اگر می دانستی با چه کسی مناجات می کنی ، همیشه نماز می خواندی و روی بر نمی تابی . (ثواب الاعمال و عقاب الاعمال ص35)

عاشقی که حاضر است  بر در خانه معشوق با صبوری بر بی‌اعتنایی‌های او، تمام عمر خود را در اشک و آه سپری کند حالش چگونه خواهد بود اگر معشوق دربگشاید و او را به خانه راه دهد و در صدر منزل به احترام بنشاند؟!

خدای مهربان مي فرمايد: سوره حمد را بين خود و بنده‏ام تقسيم كردم، نصف آن از آن خود، و نصف ديگرش براى بنده‏ام ، آن چه را  بنده‏ام طلب كند به دست خواهد آورد، وقتى بنده مي گويد: «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ» خداوند مي فرمايد : بنده‏ام با نام من آغاز كرد ، واجب است بر من كه امورش را به انجام رسانم و احوالش را مبارك گردانم، وقتى گويد: «الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ» (حمد و ستايش مخصوص پروردگار جهانيان است) خداوند مي فرمايد : بنده‏ام مرا ستود و دانست كه نعمت هايى كه نزد اوست، از من است و بلاهايى كه از او دفع شده است به قدرت من بوده است، شما را شاهد مى‏گيرم كه من نعمت هاى اخروى را به نعمت هاى دنيوى‏اش اضافه مي كنم، و بلاهاى آخرت را همان طور كه بلاهاى دنيا را از او دفع كردم، از او دور خواهم كرد، وقتى بگويد: «الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ»، خداوند گويد: بنده‏ام شهادت داد كه من رحمان و رحيم هستم، نصيب او را از رحمتم افزون خواهم كرد، و بهره‏اش را از عطا و بخششم زياد خواهم نمود، وقتى بگويد: «مالِكِ يَوْمِ الدِّينِ» (مالك روز قيامت است)، خداوند گويد : شاهد باشيد، همان طور كه اعتراف كرد كه من مالك روز قيامت هستم، روز قيامت حسابش را آسان خواهم گرفت، و از بدى‏هايش در خواهم گذشت . وقتى مي گويد: «إِيَّاكَ نَعْبُدُ» (فقط تو را مى‏پرستيم) خداوند مي فرمايد : بنده‏ام راست مي گويد، فقط مرا مى‏پرستد، شاهد باشيد بخاطر اين عبادتش به او ثوابى خواهم داد كه هر كس در اين عبادت با او مخالف بوده به او غبطه بخورد، و وقتى بگويد: «وَ إِيَّاكَ نَسْتَعِينُ» (و فقط از تو كمك مى‏خواهيم) خداوند مي فرمايد : بنده‏ام از من كمك مي خواهد و به من پناهنده شده ، شاهد باشيد كه او را بر كارش كمك خواهم كرد و در سختى‏ها به فريادش خواهم رسيد و در روز سختى، دستش را خواهم گرفت، و وقتى مي گويد: «اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِيمَ» (ما را به راه راست هدايت كن) تا آخر سوره، خداوند مي گويد: اين خواسته‏اش مستجاب است و آنچه بنده‏ام درخواست كند، خواهد داشت. دعاهاى بنده‏ام را مستجاب كردم و آن چه را آرزو داشته به او عطا نمودم و او را از آن چه باعث ترس است در امان داشتم.

                                                     عيون أخبار الرضا ع-ترجمه غفارى و مستفيد، ج‏1، ص: 607

مهمانی محل عبور است و با همه‌ زیبایی‌ها و شیرینی‌هایش معبری است که باید قدر آن را دانست و به قدر کافی در بهره بردن از فرصت کوتاه آن همت داشت. مسجد، بهترین سکوی پرواز معنوی مومن است سُبْحَانَ الَّذِي أَسْرَى بِعَبْدِهِ لَيْلاً مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الْأَقْصَى الَّذِي بَارَكْنَا حَوْلَهُ اسری 1. در مهمانی مجال مدهوشی نیست. باید به هوش بود و از لحظالت نورانی آن سود برد. البته کم نیستند ضیافت‌هایی که در آن مهمان مقیم خانه‌ میزبان شده و همچون عضوی از خانواده می‌گردد. وقتی مهمان به منظور خواستگاری باشد یا به نظربازی و خواستن بینجامد، دیگر حال به مقام تبدیل می‌شود و مهمان می‌رود که جزئی از میزبان بشود و شما که نوبت قبل با چنین مهمانی هم‌سفره و هم‌سان بودی، در نوبت بعد او را در کنار میزبان می‌بینی که به سان او، از شما پذیرایی می‌کند و به شما خوش‌آمد می‌گوید. بله مهمانی این حرف‌ها را هم دارد. دیگر ما مهمانان از راه رسیده کجا و آن میزبان جا در خانه خوش کرده کجا.

رفع غربت، برطرف شدن تنهایی و گشایش دلگرفتگی‌ها، از کمترین نتایج یک مهمانی است. مهمانی یعنی بیرون آمدن از محیط تکراری و خسته‌کننده‌ خانه‌ خود و ورود به سرسرای زیبای ضیافت. مهمانی یک فرصت تفریح و تنوع است و یک مهلت دیدار با یار دلنوازی که مایه‌ تسکین و تحبب است. صحبت با احباب و مصاحبت با ابرار از فواید باشکوه چنین ضیافتی است.

البته‌ همه‌ این ها بستگی دارد به این که چه کسی شما را دعوت کرده باشد، یا شما در چه شرایطی باشید. بسته به عطش شما و عطر میزبان، ناز شما و نوازش میزبان، دلتنگی شما و دلگشایی میزبان، غم شما و غم‌گساری میزبان، مهمانی با مهمانی متفاوت است. پس این به عهده‌ خود شماست که ضیافت نماز، در ضیافت خانه‌ الهی یعنی مسجد را چگونه ببینید.

لَقَدْ صَدَقَ اللَّهُ رَسُولَهُ الرُّؤْيَا بِالْحَقِّ لَتَدْخُلُنَّ الْمَسْجِدَ الْحَرَامَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ آمِنِينَ مُحَلِّقِينَ رُءُوسَكُمْ وَ مُقَصِّرِينَ لاَ تَخَافُونَ فَعَلِمَ مَا لَمْ تَعْلَمُوا فَجَعَلَ مِنْ دُونِ ذلِكَ فَتْحاً قَرِيباً                                                                            فتح 27