جایگاه و آثار تربیت دینی

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع:جایگاه و آثار تربیت دینی                                           

کپی برداری بدون ذکر نام نویسنده وسایت منبع جایز نمی باشد.

1.انسان تربیت شده از فرشتگان بالاتر است:

قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ(علیه السلام ) إِنَّ اللَّهَ رَكَّبَ فِي الْمَلَائِكَةِ عَقْلًا بِلَا شَهْوَةٍ وَ رَكَّبَ فِي الْبَهَائِمِ شَهْوَةً بِلَا عَقْلٍ وَ رَكَّبَ فِي بَنِي آدَمَ كِلْتَيْهِمَا فَمَنْ غَلَبَ عَقْلُهُ شَهْوَتَهُ فَهُوَ خَيْرٌ مِنَ الْمَلَائِكَةِ وَ مَنْ غَلَبَ شَهْوَتُهُ عَقْلَهُ فَهُوَ شَرٌّ مِنَ الْبَهَائِمِ [1]

(خداوند خلق عالم را بر سه گونه آفريد: فرشتگان و حيوانات و انسان،) فرشتگان عقل دارند بدون شهوت، حيوانات شهوت دارند بدون عقل ، اما انسان مجموعه‏اى است از هر دواست ، اگر عقل او(با بندگی خداوند ) بر شهوتش غالب شود، از فرشتگان برتر است و اگر شهوتش (با گناه و معصیت ) بر عقلش چيره گردد، از حيوانات پست‏تر

2. انسانهای غیر متدین و تربیت نشده

1.وَ لَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ كَثِيرًا مِّنَ الجْنّ‏ِ وَ الْانسِ  لهَُمْ قُلُوبٌ لَّا يَفْقَهُونَ بهَِا وَ لهَُمْ أَعْينُ‏ٌ لَّا يُبْصِرُونَ بهَِا وَ لهَُمْ ءَاذَانٌ لَّا يَسْمَعُونَ بهَِا  أُوْلَئكَ كاَلْأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ  أُوْلَئكَ هُمُ الْغَافِلُونَ [2]

2.مَثَلُ الَّذِينَ حُمِّلُواْ التَّوْرَئةَ ثمُ‏َّ لَمْ يحَْمِلُوهَا كَمَثَلِ الْحِمَارِ يحَْمِلُ أَسْفَارَا  بِئْسَ مَثَلُ الْقَوْمِ الَّذِينَ كَذَّبُواْ بَِايَاتِ اللَّهِ  وَ اللَّهُ لَا يهَْدِى الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ[3]

3.وَ اتْلُ عَلَيْهِمْ نَبَأَ الَّذِى ءَاتَيْنَاهُ ءَايَاتِنَا فَانسَلَخَ مِنْهَا فَأَتْبَعَهُ الشَّيْطَنُ فَكاَنَ مِنَ الْغَاوِينَ وَ لَوْ شِئْنَا لَرَفَعْنَاهُ بهَِا وَ لَكِنَّهُ أَخْلَدَ إِلىَ الْأَرْضِ وَ اتَّبَعَ هَوَئهُ  فَمَثَلُهُ كَمَثَلِ الْكَلْبِ إِن تحَْمِلْ عَلَيْهِ يَلْهَثْ أَوْ تَترُْكْهُ يَلْهَث  ذَّالِكَ مَثَلُ الْقَوْمِ الَّذِينَ كَذَّبُواْ بَِايَاتِنَا  فَاقْصُصِ الْقَصَصَ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ × سَاءَ مَثَلاً الْقَوْمُ الَّذِينَ كَذَّبُواْ بَِايَتِنَا وَ أَنفُسَهُمْ كاَنُواْ يَظْلِمُونَ[4]

4.به مرحله جماد بلکه بدتر می رسد

 ثُمَّ قَسَتْ قُلُوبُكُم مِّن بَعْدِ ذَالِكَ فَهِىَ كاَلحِْجَارَةِ أَوْ أَشَدُّ قَسْوَةً  وَ إِنَّ مِنَ الحِْجَارَةِ لَمَا يَتَفَجَّرُ مِنْهُ الْأَنْهَارُ  وَ إِنَّ مِنهَْا لَمَا يَشَّقَّقُ فَيَخْرُجُ مِنْهُ الْمَاءُ  وَ إِنَّ مِنهَْا لَمَا يهَْبِطُ مِنْ خَشْيَةِ اللَّهِ  وَ مَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ[5]

عوامل تربیت دینی

1.خانواده

در میان عوامل تربیت (خانواده –مدرسه –مسجد- رسانه و..) قوی ترین عامل خانواده است

اکثر کسانی که نماز می خوانند و یا نمی خوانند اولین عامل برای کار خود را خانواده ذکر می کنند

خانواده در اسلام

هیچ دینی به اندازه دین اسلام برای خانواده ارزش و اهمیت قائل نشده است به طوری که خانواده را یکی از نعمت های بهشتی ذکر می کند

1. 1.إِنَّ أَصْحَابَ الجَْنَّةِ الْيَوْمَ فىِ شُغُلٍ فَكِهُونَ×هُمْ وَ أَزْوَاجُهُمْ فىِ ظِلَالٍ عَلىَ الْأَرَائكِ مُتَّكُِونَ[6]

2.وَ الَّذِينَ ءَامَنُواْ وَ اتَّبَعَتهُْمْ ذُرِّيَّتهُُم بِإِيمَانٍ أَلحَْقْنَا بهِِمْ ذُرِّيَّتهَُمْ وَ مَا أَلَتْنَاهُم مِّنْ عَمَلِهِم مِّن شىَ‏ْءٍ  كلُ‏ُّ امْرِى  بمَِا كَسَبَ رَهِينٌ[7]

3.رَبَّنَا وَ أَدْخِلْهُمْ جَنَّاتِ عَدْنٍ الَّتىِ وَعَدتَّهُمْ وَ مَن صَلَحَ مِنْ ءَابَائهِمْ وَ أَزْوَاجِهِمْ وَ ذُرِّيَّتِهِمْ  إِنَّكَ أَنتَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ[8]

وظیفه والدین در قبال فرزندان

1.والدین مسئولند:

1.اهل خود را از آتش نجات دهید

يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَكُمْ وَ أَهْليكُمْ ناراً وَقُودُهَا النَّاسُ وَ الْحِجارَةُ عَلَيْها مَلائِكَةٌ غِلاظٌ شِدادٌ ..[9]

2.ناراحتی امام رضا(ع)

وَ رُوِيَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ قَارِنٍ أَنَّهُ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ الرِّضَا ع أَوْ سُئِلَ وَ أَنَا أَسْمَعُ عَنِ الرَّجُلِ يَخْتِنُ وَلَدَهُ وَ هُوَ لَا يُصَلِّي الْيَوْمَ وَ الْيَوْمَيْنِ فَقَالَ وَ كَمْ أَتَى عَلَى الْغُلَامِ فَقَالَ ثَمَانِيَ سِنِينَ فَقَالَ سُبْحَانَ اللَّهِ يَتْرُكُ الصَّلَاةَ قَالَ قُلْتُ يُصِيبُهُ الْوَجَعُ قَالَ يُصَلِّي عَلَى نَحْوِ مَا يَقْدِرُ[10]

3.پدران مواظب باشید

 قَالَ النَّبِيُّ ص كُلُّ مَوْلُودٍ يُولَدُ عَلَى الْفِطْرَةِ حَتَّى يَكُونَ أَبَوَاهُ يُهَوِّدَانِهِ وَ يُنَصِّرَانِهِ [11]

4.وای به حال پدران آخر الزمان

رُوِيَ عَنِ النَّبِيِّ ص أَنَّهُ نَظَرَ إِلَى بَعْضِ الْأَطْفَالِ فَقَالَ وَيْلٌ لِأَطْفَالِ آخِرِ الزَّمَانِ مِنْ آبَائِهِمْ فَقِيلَ يَا رَسُولَ اللَّهِ مِنْ آبَائِهِمُ الْمُشْرِكِينَ فَقَالَ لَا مِنْ آبَائِهِمُ الْمُؤْمِنِينَ لَا يُعَلِّمُونَهُمْ شَيْئاً مِنَ الْفَرَائِضِ وَ إِذَا تَعَلَّمُوا أَوْلَادُهُمْ مَنَعُوهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُمْ بِعَرَضٍ يَسِيرٍ مِنَ الدُّنْيَا فَأَنَا مِنْهُمْ بَرِي‏ءٌ وَ هُمْ مِنِّي بِرَاءٌ [12]

والدین از چه زمانی باید به فکرتربیت فرزندان باشند ؟

1.قبل از ازدواج

الف).از همسران بی تقوا بپرهیزید

قال رَسُولُ اللَّهِ ص  أَيُّهَا النَّاسُ إِيَّاكُمْ وَ خَضْرَاءَ الدِّمَنِ قِيلَ يَا رَسُولَ اللَّهِ وَ مَا خَضْرَاءُ الدِّمَنِ قَالَ الْمَرْأَةُ الْحَسْنَاءُ فِي مَنْبِتِ السَّوْءِ [13]

ب).ثمره والدین بی تقوا، فرزند بی تقواتر

وَ قَالَ نُوحٌ رَّبّ‏ِ لَا تَذَرْ عَلىَ الْأَرْضِ مِنَ الْكَافِرِينَ دَيَّارًا×إِنَّكَ إِن تَذَرْهُمْ يُضِلُّواْ عِبَادَكَ وَ لَا يَلِدُواْ إِلَّا فَاجِرًا كَفَّارًا[14]

2.زمان بارداری مادر

الف)دعای مادر حضرت مریم

إِذْ قَالَتِ امْرَأَتُ عِمْرَانَ رَبّ‏ِ إِنىّ‏ِ نَذَرْتُ لَكَ مَا فىِ بَطْنىِ مُحَرَّرًا فَتَقَبَّلْ مِنىّ‏ِ  إِنَّكَ أَنتَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ[15]

ب) دعای حضرت حوادر ایام بارداری

هُوَ الَّذِى خَلَقَكُم مِّن نَّفْسٍ وَاحِدَةٍ وَ جَعَلَ مِنهَْا زَوْجَهَا لِيَسْكُنَ إِلَيهَْا  فَلَمَّا تَغَشَّئهَا حَمَلَتْ حَمْلاً خَفِيفًا فَمَرَّتْ بِهِ  فَلَمَّا أَثْقَلَت دَّعَوَا اللَّهَ رَبَّهُمَا لَئنِ‏ْ ءَاتَيْتَنَا صَالِحًا لَّنَكُونَنَّ مِنَ الشَّاكِرِينَ[16]

ج) سعادت و شقاوت فرزند

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) الشَّقِيُّ مَنْ شَقِيَ فِي بَطْنِ أُمِّهِ وَ السَّعِيدُ مَنْ سَعِدَ فِي بَطْنِ أُمِّهِ [17]

3. بعد از تولد فرزند (قبل از سه سالگی)

الف)اذان و اقامه در گوش فرزند

َ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ وُلِدَ لَهُ مَوْلُودٌ فَلْيُؤَذِّنْ فِي أُذُنِهِ الْيُمْنَى بِأَذَانِ الصَّلَاةِ وَ لْيُقِمْ فِي الْيُسْرَى فَإِنَّهَا عِصْمَةٌ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ[18]

روح و روان نوزاد لطیف و مانند لوح نانوشته و بکر است ، روح لطیف او آمادگی هر نوع تاثیر از محیط پیرامون خود را دارد از این رو گفتن اذان و اقامه در گوش او موجب میشود روح او از لحظه تولد با صدای  معنوی حی علی الصلاه و…آشنا گردد وبذر آشنایی با نماز را در دل او بکارد

ب) همراهی فرزند با پدر در نماز

عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ كَانَ عَلِيٌّ ع قَدْ جَعَلَ بَيْتاً فِي دَارِهِ لَيْسَ بِالصَّغِيرِ وَ لَا بِالْكَبِيرِ لِصَلَاتِهِ وَ كَانَ إِذَا كَانَ اللَّيْلُ ذَهَبَ مَعَهُ بِصَبِيٍّ لَا يَبِيتُ مَعَهُ فَيُصَلِّي فِيهِ[19]

ج)جشن تکلیف

امام سجاد علیه السلام فرمودند:

فرزندم محمد روز بلوغ خود را به خاطر بسپار و ان را برای همیشه گرامی دارو هر سال در چنین روزی برای خدا صدقه بده ؛ اطعام کن و شکر خدا را به جا اور که به تو توفیق بزرگ تشرف اخلاقی و معنوی در گروارزش گذاری و عظمت آفرینی برای این روز است ،گرامی می دارند و نقش داشتن مرجعیت و توجه به امامت در این جشن از اهمیت ویژه ای برخوردار است

د)شیر دادن با وضو

نقل شده که به مادر شیخ مرتضی انصاری گفته شد بارک الله به شما که چنین فرزندی را تربیت کردی جواب دادند :

هر وقت می خواستم به مرتضی شیر بدهم . او در یمه های شب وضو میگرفتم [20]

ه) گفتن اذان در منزل

سُلَيْمَانَ الْجَعْفَرِيِّ قَالَ سَمِعْتُهُ يَقُولُ أَذِّنْ فِي بَيْتِكَ فَإِنَّهُ يَطْرُدُ الشَّيْطَانَ وَ يُسْتَحَبُّ مِنْ أَجْلِ الصِّبْيَانِ[21]

4.بعد از تولد (بعد از سه سالگی)

والدین سه وظیفه دارند :

الف)آموزش نماز

ب)سفارش نماز

ج)پرورش(اقدام عملی و جدی تر)

الف) آموزش

ضرورت آموزش مساله ای است اجتناب ناپذیر. ما تا فرزندان خود را آموزش ندهیم نباید توقع نماز خواندن آنها را داشته باشیم .

1.روایت از صادقین (ع) راجع به آموزش نماز

سه سالگی

إِذَا بَلَغَ الْغُلَامُ ثَلَاثَ سِنِينَ يُقَالُ لَهُ قُلْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ سَبْعَ مَرَّاتٍ ثُمَّ يُتْرَكُ

سه سال و هفت ماه و بیست روز

حَتَّى يَتِمَّ لَهُ ثَلَاثُ سِنِينَ وَ سَبْعَةُ أَشْهُرٍ وَ عِشْرُونَ يَوْماً فَيُقَالَ لَهُ قُلْ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ سَبْعَ مَرَّاتٍ وَ يُتْرَكُ

چهارسالگی

حَتَّى يَتِمَّ لَهُ أَرْبَعُ سِنِينَ ثُمَّ يُقَالَ لَهُ قُلْ سَبْعَ مَرَّاتٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ ثُمَّ يُتْرَكُ

پنج سالگی

حَتَّى يَتِمَّ لَهُ خَمْسُ سِنِينَ ثُمَّ يُقَالَ لَهُ أَيُّهُمَا يَمِينُكَ وَ أَيُّهُمَا شِمَالُكَ فَإِذَا عَرَفَ ذَلِكَ حُوِّلَ وَجْهُهُ إِلَى الْقِبْلَةِ وَ يُقَالُ لَهُ اسْجُدْ ثُمَّ يُتْرَكُ

هفت سالگی

 حَتَّى يَتِمَّ لَهُ سَبْعُ سِنِينَ فَإِذَا تَمَّ لَهُ سَبْعُ سِنِينَ قِيلَ لَهُ اغْسِلْ وَجْهَكَ وَ كَفَّيْكَ فَإِذَا غَسَلَهُمَا قِيلَ لَهُ صَلِّ ثُمَّ يُتْرَكُ

نه سالگی

حَتَّى يَتِمَّ لَهُ تِسْعُ سِنِينَ فَإِذَا تَمَّتْ لَهُ عُلِّمَ الْوُضُوءَ وَ ضُرِبَ عَلَيْهِ وَ أُمِرَ بِالصَّلَاةِ وَ ضُرِبَ عَلَيْهَا

پاداش والدین( در کنار هر تکلیفی یک تشویق و جایزه باید باشد .)

فَإِذَا تَعَلَّمَ الْوُضُوءَ وَ الصَّلَاةَ غَفَرَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ وَ لِوَالِدَيْهِ إِنْ شَاءَ اللَّه‏[22]

البته این روایت آموزش حداقلی را بیان می کند . وگرنه نماز خواندن فرزندان در سنین کمتر هم مطرح شده است

1.زمان تشخیص دادن راست و چپ

قال رسول الله (ص) : اذا عرف الغلام یمینه من شماله فمروه بالصلاه [23]

2.شش ساگی

مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَحَدِهِمَا( ع) فِي الصَّبِيِّ مَتَى يُصَلِّي فَقَالَ إِذَا عَقَلَ الصَّلَاةَ قُلْتُ مَتَى يَعْقِلُ الصَّلَاةَ وَ تَجِبُ عَلَيْهِ فَقَالَ لِسِتِّ سِنِين[24]‏

3.بین 6و 7 سالگی

عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ وَهْبٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع فِي كَمْ يُؤْخَذُ الصَّبِيُّ بِالصَّلَاةِ فَقَالَ فِيمَا بَيْنَ سَبْعِ سِنِينَ وَ سِتِّ سِنِين[25]‏

4. هفت سالگی

 فَمُرُوا صِبْيَانَكُمْ بِالصَّلَاةِ إِذَا كَانُوا أَبْنَاءَ سَبْعِ سِنِينَ [26]

5.هشت سالگی

عَنْ عَلِيٍّ ع  قَالَ عَلِّمُوا صِبْيَانَكُمُ الصَّلَاةَ وَ خُذُوهُمْ بِهَا إِذَا بَلَغُوا ثَمَانِيَ سِنِينَ [27]

آموزش غیر مستقیم

1.الگویی

به این معنا که فرزند خودش با دیدن افراد نماز خوان الگو برداری می کند .

به عنوان مثال با بردن فرزند به مسجد بدون این که ما به آنها نماز را آموزش و سفارش کنیم خودشان با دیدن هم نماز گزاران  در مسجد رغبت به نماز پیدا می کنند

امام باقر علیه السلام فرمودند :کودکان را در صف آخرنگذارید بلکه  در بین صف های نماز بزرگترها قرار دهید (تا با نگاه به انها نماز را یاد بگیرند )

 أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ سَأَلْتُهُ عَنِ الصِّبْيَانِ إِذَا صَفُّوا فِي الصَّلَاةِ الْمَكْتُوبَةِ قَالَ لَا تُؤَخِّرُوهُمْ عَنِ الصَّلَاةِ الْمَكْتُوبَةِ وَ فَرِّقُوا بَيْنَهُمْ[28]

از این رو توصیه شده فرزندان را با خود به مسجد ببرید

يا بَني‏ آدَمَ خُذُوا زينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ وَ كُلُوا وَ اشْرَبُوا وَ لا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لا يُحِبُّ الْمُسْرِفينَ[29]

اى فرزندان آدم! زينت خود را به هنگام رفتن به مسجد، با خود برداريد! و (از نعمتهاى الهى) بخوريد و بياشاميد، ولى اسراف نكنيد كه خداوند مسرفان را دوست نمى‏دارد!

مراد از زینت چیست ؟

1.زینت دنیایی (فرزندان ومال )

الْمالُ وَ الْبَنُونَ زينَةُ الْحَياةِ الدُّنْيا …. [30]

مال و فرزند، زينت زندگى دنياست .

2.زینت معنوی (ایمان واخلاص )

لكِنَّ اللَّهَ حَبَّبَ إِلَيْكُمُ الْإيمانَ وَ زَيَّنَهُ في‏ قُلُوبِكُمْ وَ كَرَّهَ إِلَيْكُمُ الْكُفْرَ وَ الْفُسُوقَ وَ الْعِصْيانَ أُولئِكَ هُمُ الرَّاشِدُونَ [31]

ولى خداوند ايمان را محبوب شما قرار داده و آن را در دلهايتان زينت بخشيده، و (به عكس) كفر و فسق و گناه را منفورتان قرار داده است كسانى كه داراى اين صفاتند هدايت يافتگانند!

مرحوم كاشف الغطاء يك شب قبل از اذان صبح كنار بستر پسرش آمد و او را بيدار كرد كه برخيز به حرم مولا علي ع براي عبادت برويم پسرش چشمان خواب آلود دش را ماليد و گفت شما برويد من هم مي آيم پدر گفت :

من ايستاده ام تا با هم برويم فرزندش برخاست و وضو گرفت و به همراه پدر رفت

جلو در حرم فقيري نشسته بود و دست نياز به سوي مردم دراز كرده پدر از پسر پرسيد :

قرزندم اين مرد براي چه اين جا نشسته است ؟ براي گدايي

فكر مي كني چقدر پول از اين طريق به دست مي آورد ؟

شايد مبلغي عايدش بشود شايد نشود

پسرم ببين اين مرد فقير براي به دست آوردن يك مقدار منافع دنيايي احتمالي كه يقين ندارد در اين هنگام شب اين جا آمده و دستش را دراز كرده است اگر تو واقعا به ثوابهايي كه خداوند براي سحر خيزي و نماز شب خواندن معين فرموده يقين داري و گفته ائمه را قبول باور داري چرا در ان جا سستي به خود راه دادي

نتيجه اين اقدام اين بود كه فرزندش تا آخر عمر سحرخيزي را ترك نكرد

2.فیلم و نمایشی

تاثیر فیلم در آموزش غیر مستقیم از همه راهها بیشتر است .کودکان با دیدن فیلم سی می کنند خود را شبیه شخصیت های بازیگر در فیلم کنند .

3.قصه گویی

قصّه و داستان در تربيت انسان سهم بسزايى دارد. زيرا داستان، تجسّم عينى و تجربه زندگى يك شخص ،گروه و یا یک امت است. تاريخ آئينه‏ى  ملّت‏هاست و هر چه با تاريخ و سرگذشت پيشينيان آشنا باشيم، گويا به اندازه عمر آن مردم زندگى كرده‏ايم. حضرت على عليه السلام در نامه سى و يكم نهج البلاغه خطاب به فرزندش امام حسن عليه السلام جمله‏اى دارند كه مى‏فرمايند:

فرزندم! من در سرگذشت گذشتگان چنان مطالعه كرده‏ام و به آنها آگاهم، كه گويا با آنان زيسته‏ام و به اندازه‏ى آنها عمر كرده‏ام.

شايد يكى از دلايل اثرگذارى قصّه و داستان بر روى انسان، تمايل قلبى او به داستان باشد.

معمولًا كتاب‏هاى تاريخى و آثار داستانى در طول تاريخ فرهنگ بشرى رونق خاصى داشته و قابل فهم و درك براى اكثر مردم بوده است، در حالى كه مباحث استدلالى و عقلانى را گروه اندكى پيگيرى مى‏كرده‏اند.

از این رو قرآن می فرماید :

فَاقْصُصِ الْقَصَصَ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ[32]

اين داستانها را (براى آنها) بازگو كن، شايد بينديشند (و بيدار شوند)

ویزگی های قصه

الف) ساده است

ب) ارزان و در دسترس است : نیاز به هزینه ندارد ، هرکس می تواند با کمی فکر کردن قصه ای تخلیلی را بسازد

  ج)جذاب است

د)برای همه اقشار مفید است

ه) موثر است

و)اگر جذاب گفته شود مخاطب سعی می کند خود را با شخصیت های قصه همانند سازی کند

نکته ها

والدین و مربیان باید پس از بیان قصه های آموزنده به نتیجه مورد نظرخود برسند در این زمینه می توانند از کودک نتیجه داستان را بپرسند .با تکرار این روش کودک می کوشد از شخصیت های مثبت داستان تقلید و خود را به آنها نزدیک نماید

هشدار :

1.قصه بد آموزی نداشته باشد

2.مغلق و پیچیده نباشد بلکه روشن و شفاف باشد

3.ما نتیجه گیری نکنیم بلکه مخاطب خودش نتیجه گیری کند

4.طولانی و خسته کننده نباشد تا مخاطب متوجه ارتباط میان اول و اخرآن شود

5.پیام های قصه را بر مخاطب تحمیل نکنید

4.تصویر و عکس

5.ورزش

6.پرسش و پاسخ

7.معما

8.پازل

9.شعر

10.استفاده از مثل

2.سفارش

خداوند در قرآن کریم از افرادی که خانواده های خود را سفارش به نماز می کردند تمجید می کند :

1.حضرت لقمان

يا بُنَيَّ أَقِمِ الصَّلاةَ وَ أْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَ انْهَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ اصْبِرْ عَلى‏ ما أَصابَكَ إِنَّ ذلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ [33]

پسرم! نماز را برپا دار، و امر به معروف و نهى از منكر كن، و در برابر مصايبى كه به تو مى‏رسد شكيبا باش كه اين از كارهاى مهمّ است!

2.پیامبر اکرم (ص)

وَ أْمُرْ أَهْلَكَ بِالصَّلاةِ وَ اصْطَبِرْ عَلَيْها لا نَسْئَلُكَ رِزْقاً نَحْنُ نَرْزُقُكَ وَ الْعاقِبَةُ لِلتَّقْوى‏[34]

خانواده خود را به نماز فرمان ده و بر انجام آن شكيبا باش! از تو روزى نمى‏خواهيم (بلكه) ما به تو روزى مى‏دهيم و عاقبت نيك براى تقواست!

نکته : دعوت به نماز روزی خدواند به والدین است

3.حضرت ابراهیم (ع)

رَبَّنا إِنِّي أَسْكَنْتُ مِنْ ذُرِّيَّتي‏ بِوادٍ غَيْرِ ذي زَرْعٍ عِنْدَ بَيْتِكَ الْمُحَرَّمِ رَبَّنا لِيُقيمُوا الصَّلاةَ فَاجْعَلْ أَفْئِدَةً مِنَ النَّاسِ تَهْوي إِلَيْهِمْ وَ ارْزُقْهُمْ مِنَ الثَّمَراتِ لَعَلَّهُمْ يَشْكُرُونَ [35]

پروردگارا! من بعضى از فرزندانم را در سرزمين بى‏آب و علفى، در كنار خانه‏اى كه حرم توست، ساكن ساختم تا نماز را برپا دارند تو دلهاى گروهى از مردم را متوجّه آنها ساز و از ثمرات به آنها روزى ده شايد آنان شكر تو را بجاى آورند!

رَبِّ اجْعَلْني‏ مُقيمَ الصَّلاةِ وَ مِنْ ذُرِّيَّتي‏ رَبَّنا وَ تَقَبَّلْ دُعاءِ[36]

پروردگارا: مرا برپا كننده نماز قرار ده، و از فرزندانم (نيز چنين فرما)، پروردگارا: دعاى مرا بپذير! (40)

4. حضرت اسماعیل

وَ اذْكُرْ فِي الْكِتابِ إِسْماعيلَ إِنَّهُ كانَ صادِقَ الْوَعْدِ وَ كانَ رَسُولاً نَبِيًّاوَ كانَ يَأْمُرُ أَهْلَهُ بِالصَّلاةِ وَ الزَّكاةِ وَ كانَ عِنْدَ رَبِّهِ مَرْضِيًّا [37]

و در اين كتاب (آسمانى) از اسماعيل (نيز) ياد كن، كه او در وعده‏هايش صادق، و رسول و پيامبرى (بزرگ) بود! او همواره خانواده‏اش را به نماز و زكات فرمان مى‏داد و همواره مورد رضايت پروردگارش بود.

2. در سفارش به نماز

الف)جایگاه نماز را بیان کنید

ب)آثار نماز را مطرح نمایید

ج) اسرارو زیباییهای نماز را بیان کنید

د)پیامدهای ترک نماز را بگویید

ه)شبهات به نماز را پاسخ دهید

3.پرورش

اگر والدین و یا مربی در امر آموزش و سفارش کوتاهی نکنند و روش مند عمل کنند کودک در همان سنین کم آمادگی لازم را برای اقامه نماز پیدا می کند که ما از این مرحله تعبیر به پرورش می کنیم

اگر می خواهیم آموزش والدین و مربی اثر گذار باشد باید این امادگی ها را قبل آن دو ایجاد کرد

1.آمادگی وراثتی

نقش وراثت در تربیت و تدین فرزند بسیار جدی است .اگر والدین مومن و متقی ویا بی تقوا باشند یقین داشته باشد این روحیه در فرزندان انها اثر خواهد گذاشت

در فصل قبل توضیح دادیم که مسولیت والدین از قبل از ازدواج شروع میشود

2.آمادگی تغذیه ای

در روایات بسیار تاکید شده که لقمه حلال به فرزندان خود بدهید .اگروالدین در این امر کوتاهی کنند کوشش وتلاش مربی در تربیت فرزندشان به ثمر نخواهد نشست

در روایات آمده است :

عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص فِي حَدِيثٍ طَوِيلٍ أَنَّهُ قَالَ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى فِي لَيْلَةِ الْمِعْرَاجِ يَا أَحْمَدُ إِنَّ الْعِبَادَةَ عَشَرَةَ أَجْزَاءٍ تِسْعَةٌ مِنْهَا طَلَبُ الْحَلَالِ الْخَبَرَ [38]

3. آمادگی جسمی

اگر فرزند آمادگی جسمی نداشته باشد اثرآموزش وسفارش والدین کم رنگ خواهد بود

از این رو حضرت علی (ع) در دعای کمیل برای بندگی خداوند  اول آمادگی جسمی  را از خدواند خواستار است

 قو على خدمتك جوارحي و اشدد على العزيمة جوانحي[39]

4.آمادگی عاطفی

1.این آمادگی بیشتر مربوط به والدین میشود .والدین باید رابطه عاطفی و صمیمی با کودک ایجاد کند

2.روان شناسان می گویند گام اول در تربیت محبت است

3.بسیاری از ناهنجاری های در اجتماع نتیجه کمبود عقده است که مهمترین عامل عقده هم کمبود محبت و عاطفه ر فرزند است

4. بی نمازی فرزند ان نتیجه یکی از عوامل زیر است

الف)عقیده و یا شبهه علمی

ب)عقده (همانطور که بیان شد عوامل عقده زیاد است )

1.کمبود محبت

2.احساس حقارت

3.آینده خطرناک

4.آینده تاریک

5.گذشته بد

6.قدردانی نکردن از آنها

7.احساس پوچی

8 .فقر

9. کمبود شخصیت

ج)وسواسی (وسواس فکری و یا عملی )

5. آمادگی روحی

6.آمادگی اعتقادی

1.انسانها براساس اعتقادات خود زندگی و عمل می کنند .همانطور که در آمادگی عاطفی بیان کردیم ناهنجاری های در اجتماع مرهون عقیده ، عقده و یا وسواسی است .تمام این سه مورد هم به ضعف اعتقادات جوان بر می گردد .اگر فرزندان ما از نظر اعتقادی قوی باشند به خاطر مشکلات جزئی در منزل و یا محیط بیرون دچار عقده نخواهند شد

2. انسانها زمانی که دچار عقده میشود اولین چیزی که مورد هدف و نشانه قرار می دهد آموزه های دینی است

امیرالمومنین در خطبه متقین راجع به متقین می فرماید :

ِ عَظُمَ الْخَالِقُ فِي أَنْفُسِهِمْ فَصَغُرَ مَا دُونَهُ فِي أَعْيُنِهِم[40]‏

اگر خداوند در جان انسان بزرگ شود اطاعت  و بندگی او را غنیمت می شماردوبه خاطر مشکلات جزئی نماز را رها نمی کند به قول شاعر :

در بلا هم دیده ام لذات                                  او مات اویم مات اویم مات او

رشته ای برگردنم افکنده دوست                    می کشد هر جا که خاطر خواه اوست

از این رو در روایات آمده از همان کودکی فرزندان را با خداوند مانوس کنید و در مشکلات زندگی و سختیها آنها را در خانه خداوند روانه نمایید

عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ كَانَ أَبِي ع إِذَا حَزَنَهُ أَمْرٌ جَمَعَ النِّسَاءَ وَ الصِّبْيَانَ ثُمَّ دَعَا وَ أَمَّنُوا[41]

7.آمادگی محیطی

ابزارهای تربیت دینی (و جذب فرزندان به نماز)

1.توکل

امام سجاد در دعای 25 صحیفه که دعای در حق فرزندان است  به خداوند عرض می کند:

وَ أَصِحَّ لِي أَبْدَانَهُمْ وَ أَدْيَانَهُمْ وَ أَخْلَاقَهُمْ،….وَ اجْعَلْهُمْ أَبْرَاراً أَتْقِيَاءَ بُصَرَاءَ سَامِعِينَ مُطِيعِينَ لَكَ، ……وَ أَعِنِّي عَلَى تَرْبِيَتِهِمْ وَ تَأْدِيبِهِمْ، وَ بِرِّهِمْ، … وَ أَعِذْنِي وَ ذُرِّيَّتِي مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ…

2.توسل

3.اخلاص

4.خیر خواهی

5.خستگی ناپذیری

6.تسهیل

يُريدُ اللَّهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَ لا يُريدُ بِكُمُ الْعُسْرَ [42]

 عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ دَعِ ابْنَكَ يَلْعَبُ سَبْعَ سِنِينَ وَ أَلْزِمْهُ نَفْسَكَ سَبْعاً فَإِنْ أَفْلَحَ وَ إِلَّا فَإِنَّهُ مِمَّنْ لَا خَيْرَ فِيهِ [43](البته مراد حضرت این نیست که تا هفت سالگی کاملا بی تفاوت باشد )

2.کودکان نماز مغرب و عشا را با هم بخوانند

 الْفُضَيْلِ بْنِ يَسَارٍ قَالَ كَانَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ ص يَأْمُرُ الصِّبْيَانَ يَجْمَعُونَ بَيْنَ الْمَغْرِبِ وَ الْعِشَاءِ وَ يَقُولُ هُوَ خَيْرٌ مِنْ أَنْ يَنَامُوا عَنْهَا[44]

7.تدریج

8 .تناسب

آموزش وسفارش باید متناسب با سن، توانایی ، و شرایط مکانی و زمانی کودک باشد

9.تشویق

الف)به وعد های و تشویق های خود وفا کنید

 قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَحِبُّوا الصِّبْيَانَ وَ ارْحَمُوهُمْ وَ إِذَا وَعَدْتُمُوهُمْ شَيْئاً فَفُوا لَهُمْ فَإِنَّهُمْ لَا يَدْرُونَ إِلَّا أَنَّكُمْ تَرْزُقُونَهُمْ[45]

عَنْ كُلَيْبٍ الصَّيْدَاوِيِّ قَالَ قَالَ لِي أَبُو الْحَسَنِ ع إِذَا وَعَدْتُمُ الصِّبْيَانَ فَفُوا لَهُمْ فَإِنَّهُمْ يَرَوْنَ أَنَّكُمُ الَّذِينَ تَرْزُقُونَهُمْ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَيْسَ يَغْضَبُ لِشَيْ‏ءٍ كَغَضَبِهِ لِلنِّسَاءِ وَ الصِّبْيَانِ[46]

10.تنبیه

الف) تنبیه یا زبانی است و یا بدنی که در روایات به هر دو مورد توصیه شده است

ب)تنبیه بدنی دارای احکامی است که در کتب فقهی بیان شده است

ج)دقت داشته باشید که تنبیه بدنی در مرحله آخر است (جاذبه در حد اعلا دافعه در حد ضرورت )

11. اعتماد سازی

12.محبت

هانطور که گفته شد اولین گام تربیت محبت است مربی بدون محبت نمی تواند موفق باشد

13.صبرو حوصله

خداوند به پیامبر می فرماید :

وَ أْمُرْ أَهْلَكَ بِالصَّلاةِ وَ اصْطَبِرْ عَلَيْها لا نَسْئَلُكَ رِزْقاً نَحْنُ نَرْزُقُكَ وَ الْعاقِبَةُ لِلتَّقْوى‏[47]

آسیب های تربیت دینی (و جذب فرزندان به نماز)

1. آسیب های ناشی از تغذیه

الف)لقمه حرام

ب)غذاهای شبه ناک

1. آسیب های ناشی از وراثت

1.ازدواج های نامناسب و غیر موفق

2.همسر بی تقوا

1. آسیب های ناشی از محیط

1.خاطره خوش نداشتن فرزندان از مکانها و مراسم دینی و عبادی

.دوران کودکی و نوجوانی ، دورانی حساس در شکل گیری عواطف ، عقاید و تفکرات آدمی است و ورود به اجتماع از این دوران آغاز میشود .پیوند نوجوانان با اماکن دینی و مذهبی و نقش خانواده در تصویر معنوی از مسجدها و اماکن دینی و مذهبی از دوره کودکی می تواند نقش امید بخشی و یا یاس و ناامیدی را در ذهن کودک و نوجوان تداعی کند .

نوجوان ترجیح می دهد به محل هایی رود و با آن ارتباط برقرار کند که موجب نشاط، امید بخشی و ارتقای هویت شخصی او شود .

2.رسانه های گروهی ، وسایل ارتباط جمعی :رادیو ،تلوزیون ،سینما، اینترنت

1. آسیب های ناشی از مربی

1.سهل انگاری والدین/مربی

2.تبعیض و بی عدالتی میان فرزندان

3.رفتارهای تحقیر آمیز

4.خاطر خوش نداشتن فرزندان از عبادت های والدین/مربی

1. آسیب های ناشی ازروشها

1.زیاده روی در ملامت و سرزنش

امام علی فرمود :

زیاده روی در ملامت و سرزنش آتش لجاجت را شعله ور می کند

2.آسان جلوه ندادن نماز برای فرزندان

3.روش های ناامید کننده

بیان عذاب های جهنم و…برای کودکان و حتی نوجوانان تنفر زا است

4.آموزش در زمان و مکانی که مناسب نیست

فرصت هایی که در سفر به اماکن متبرکه و مقدس فراهم می آید بهترین فرصت برای آموختن احکام و معارف نماز است

5.استفاده افراطی از آموزش به صورت مستقیم

6.بیان حکایت ها و روایاتی که خاطرات بد در ذهن فرزندان ایجاد می کند

7.نازپروردگی و تنعم در اثر افراط در محبت و نوازش های بی حساب

امام کاظم ع فرمودند:

شایسته است که طفل در کودکی با سختی و مشکلات اجتناب ناپذیر حیات روبرو شود تا در بزرگسالی بردبار و صبور باشد (وسایل 5/126)

8.خشونت و سختگیری بی جا

منابع مطالب: