فلسفه غیبت

موضوع:

فلسفه غیبت

استاد راهنما:

حجه الاسلام والمسلمین افشار

پژوهشگر:

سعید قربانی فرد

کلید واژه:

رازغیبت/آزمایش/حیات در غیبت/حکمت/تقیه

————————————————————

بسم الله الرحمن الرحیم

مقدمه

بی شک مسأله ی امام مهدی«عجل الله تعالی فرجه الشریف»وظهور وقیام او موضوعی نیست که فقط به شیعیان مربوط باشد، بلکه مسأله ای فراگیر است که دیگر مسلمانان بلکه میتوان گفت که بشریت ،در انتظار آمدن او هستند،بنابراین اصل مسأله ی مهدی(عج)وخروج او درآخرالزمان وبه ظهور رسانیدن اسلام ناب محمدیصلی الله علیه وآله وسلمجزو تعالیم اسلام است.

پس معلوم شدکه امکان طولانی شدن عمر،وجود دارد وحضرت مهدیعجبا عمری طولانی در پس پرده ی غیبت به سر می برد اکنون این سوأل مطرح است که چرا آن حضرت ظاهر نمی شودو راز این غیبت طولانی چیست؟

راز غیبت

الف-آماده پذیرش نبودن جامعه جهانی

یعنی اینکه باید سطح افکار مردم جهان چنان بالا رود که بدانند تفاوت جغرافیای ،نژادی،رنگ وزبان هیچ گونه امتیازی برای انسانها محسوب نمی شود وباید همه از حقوق یکسان وبرابر برخودار گردند به عبارت دیگر،باید مردم جهان بعد از تجربه تلخ ظلم وستم حکومت های فاسد ،این احساس را پیدا کنند که انتظار عدالت ،از حکومت های بشری بی جا وبی مورد است؛پس بشر باید از حصار مادیت،رهیده ،دست نیاز به سوی آسمان دراز کنندو از خداوند مدد جویند با این حال حضرت مهدی(عج) نیز به تقدیر الهی باید به ظلم وستم در جهان پایان بخشد وعدالت را در پهنه ی زمین بگستراند و اجرای این طرح بزرگ،بدون آمادگی فرهنگی مردم جهان امکان پذیر نیست.

بنابراین مردم باید به قدر کافی تلخی بی عدالتی ها وضعف قوانین بشری را لمس نمایند و آن قدر چوب سرپیچی وانحراف از دین را بخورند تا به طور واقعی در طلب مصلح برآیند.

خداوند متعال فرموده:

«ِانَّ اللَّهَ لَا يغَيرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى يغَيرُوا مَا بِأَنْفُسِهِمْ⁽رعد(13)/آیه 11.⁾»

خواجه طوسی در این باره فرموده:

وجود امام لطف خداوند است وتصرف او(بودنش در میان مردم)لطف دیگری است ونبودن او درمیان ما از ناحیه ی خود مان است.

ب-بیم از کشته شدن

هریک از رهبران الهی اعم از انبیا و جانشینان آنها همواره از سوی دشمنان کینه توز مورد تهدید قرار می گرفتند که به صورتها ی آزار ،شکنجه،به زندان افکندن، تبعید و کشتن عملی می شد. نیاکان حضرت مهدی(عج) هرکدام به نحوی متحمل این آزار ها شده بودند.باتوجه به این مطلب،برای آن حضرت سه راه بیشتر وجود ندارد:

1.حضور در میان مردم وصبر کردن تا هنگامی که شرایط قیام فراهم شود؛که دراین صورت کشته شدن حضرت مانند اجداد بزرگوارش به دست دشمنان بسیلر محتمل خواهد بود.

2.ظهور و قیام قبل از فراهم شدن شرایط و آمادگی های لازم؛که در این صورت بی تردید بدون دست یابی به نتیجه کشته خواهد شد.

3.غیبت وعدم ظهور تا روزی است که مصلحت ظهور فراهم شده و آن حضرت بتواند بر ستمکاران چیره گردد.

زراره میگوید:از امام صادق(ع)شنیدم که فرمود:

زراره میگوید:مقصود امام،کشته شدن بود.

ج-آزمایش مردم

یکی از اسرار  غیبت که در روایات به آن اشاره شده،مسأله آزمایش مردم در غیبت ولیّ خداست؛زیرا گردن نهادن به اطاعت یک امام ظاهر وآشکار،ممکن است از روی ترس یاطمع باشد،امّا ایمان به اطاعت از امام غایب از این عیبها به دور است.

امامت حضرت مهدی(عج)مسأله ای است که به دست پیامبر(صلوات الله علیه وآله)در جدول عقاید ومعارف اسلامی قرار گرفته است ومسلمانان باید به امامت آن حضرت وظهورش ایمان داشته،همواره در انتظار ظهورش باشند.

طولانی شدن غیبت موجب می شود افکار وعقاید باطنی افراد بروز کرده ومشخص گردد که چه کسانی به وعده های پیامبر(ص)ایمان دارند وهمچنان بر اعتقاد به امامت حضرت مهدی(عج)استوارمی مانند و آزمایش یکی از اهداف آفرینش انسان است.

امام صادق فرمود:

همانا قائم(عج)مانند صالح خواهد بود(که غیبتش موجب می شود عده ای از پیروانش در او به شک وتردید افتند و عده ای نیز انکارش نمایند وهمه ی آنان نمی توانند از آزمایش غیبت،موفق بیرون آیند.)

در روایت آمده که غیبت طولانی حضرت مهدی(عج) می تواندحکمتهای بیشتری داشته باشد. در یکی از روایت ها به آن اشاره شده.

عبدالله بن فضل می گوید:از امام صادق(علیه السلام) شنیدم که فرمود:

به ناچار صاحب این امر دارای غیبتی خواهد بود که تبهکاران در آن به شک و تردید می افتند.عرض کردم :فدایت شوم؛چرا؟فرمود:به خاطر امری که اجازه ی بیانش را (به طور تفصیل نداریم).عرض کردم:حکمت غیبتش چیست؟فرمود:(اجمالش این است که )راز غیبت مهدی(عج)همان راز غیبت حجت های پیش از اوست و حکمت (واقعی )غیبت بعد از ظهور آشکار می گردد، چنان که راز کارهایی که خضر(ع)انجام داد،کشتی را سوراخ کرد، پسر بچه ای را کشت و دیواری را بنا کرد بعد از جدایی او از موسی(علیه السلام)روشن گردید.(وموسی (علیه السلام)قبل از جدایی،راز آنها را نمی دانست واز آن رو به خضر نیز اعتراض نمود).ای پسر فضل!این امر (غیبت مهدی(عج))کار خداوند،از اسرار او و از امور غیبی و الهی است و چون می دانیم خداوند ،حکیم است باید تصدیق کنیم که کارهای او(از جمله در غیبت نگه داشتن ولی خودش)همه دارای حکمت و راز است،گرچه برای ما آشکار نباشد.

پیامبر اکرم(صلوات الله علیه وآله) به جابر فرمود:ای جابر!این امر،الهی وسری است ازاسرار خداوندی که بر بندگان پوشیده است.

 حیات در غیبت

غیبت از مواردی است که در امت های پیشین نیز رخ داده است درآیه ی قرآن می خوانیم:

«وَإِذَا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ جَعَلْنَا بَينَكَ وَبَينَ الَّذِينَ لَا يؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ حِجَابًا مَسْتُورًا⁽اسراء/45.⁾»

وچون قرآنی بخوانی میان تو وکسانی که به آخرت ایمان ندارند پرده ی پوشیده قرار می دهی.یعنی گاهی کافران صدای تلاوت قرآن پیامبراکرم(ص)را ولی خود او را نمی دیدند.

درباره ی غیبت حضرت مهدی(عج)چند سوأل مطرح است:

1.غیبت مهدی(عج) چگونه است؟

2.علل غیبت چیست؟

3.فایده غیبت چیست؟

4.زندگی حضرت در روزگار غیبت چگونه است؟

در پاسخ به سوال نخست می توان گفت:غیبت امام عصر-(عج)میتواند به سه صورت باشد:

الف- آن حضرت ازمحیط ما دور باشد و ما دسترسی به او نداشته باشیم.

مثلا حضرت مهدی(عج)در جزیره ی خضرا باشد و ما نشانی دقیقی از محل سکونت ایشان نداشته باشیم.

ج-حضرت مهدی(عج)در مجلس ما باشد وما او را نبینیم.یعنی حضرت از ما در حجاب باشد؛همچنانکه پیامبر اکرم(ص)گاهی در حجاب بود و کافران او را نمی دیدند.فقط صدای تلاوت قرآن او را می شنیدند.چنان که آیه ی «وإذا قرأت القرآن »که در عنوان بحث آمده حاکی از این مطلب است.

در پاسخ به سوأل دوم نیز شاید بتوان علل غیبت آن حضرت را موارد زیر بر شمرد:

الف.تقیه.

ب.نبودن بیعت ظالمان بر گردن حضرت.

ج.امتحان دادن خلایق.

بعضی نیز گفته اند:(در غیبت اسراری است که خود آن حضرت در دوران شکوهمند ظهور آنها را بیان خواهد نمود).

وشاید همه ی اینها باشد.

درپاسخ به سوأل سوم که:«فایده ی غیبت چیست؟»شاید بتوان گفت:

اوّلاً،لزومی ندارد که هر امری و هر موجودی برای شخص ما فایده داشته باشد،وممکن است برای خودش فایده داشته باشد.و یا آنکه چنانچه فایده داشته باشد،وممکن است برای خودش فایده داشته باشد.یا آنکه چنانچه فایده داشته باشد،لزومی ندارد که حتماً ما باید آنرا بفهمیم.

ثانیاً،وجود امام زمان(عج)در زمان غیبت چهار فایده ی مهم دارد:

نعمت وجود وسایر نعمت های که داریم همه از برکت وجود امام زمان(عج)است.امام زمان(عج) روح هستی و قلب عالم امکان است.

ب.امام زمان(عج)نگهبان اسلام ومسلمانان از خطر نابودی است.

ج.انسان ها را در موارد اظطرار نجات میدهد ودر توسلات،حوائج آنها را بر می آورد در بسیاری از موارد بدون اینکه خود متوّجه شود بلاها را از آنها مرتفع می سازد.وگهگاه نیز به حضورش شرفیاب می شود و بهره های وافر از مادیّات ومعنویّات می برند.

د.اصولاً امام زمان(عج)رهبر باطنی است وآن حضرت واسطه ی فیض میان بندگان وآفریدگار آنهاست و هم اوست که اعمال آنها را به ملکوت هدایت می کند،ومعنی امامت در واقع همین است .

در پاسخ سوأل چهارم درباره ی چگونگی زندگی آن حضرت در زمان غیبت باید گفت زندگی حضرتش در همین عالم طبیعت وبر سطح کره ی زمین است.چرا که غیبت آن بزرگوار همانند از دیده غایب بودن نوع فرشته و جن نیست.واینکه بعضی گفته اند :در عالم هور قلیا زندگی می کند سخن نادرستی است .بلکه مفاد ادعیه،زیارت و روایات حاکی از آن است که حضرتش تشکیل زندگی داده و دارای زن وفرزند است که در این زمینه در بحث اقامتگاه مهدی(عج)به طور مفصّل استدلال شده است.

امیر المومنین می فرماید:

((امر ما سخت و دشواراست کسی نمی تواند آنرا تحمل کند؛ مگر فرشته ی مقرّب،یا پیامبر مرسل، ویا بنده ای که خداوند دلش را با ایمان آزموده.واحادیث ما را فرا نمی گیرد جز دلهای محکم وسینه های امین ومغز های کامل)).

حضرت مهدی(عج)می فرماید:

حضرت ولیّ عصر(عج)درنامه ی خود به سفیر دومش محمّد بن عثمان می نویسد:

((…اما درمورد علّت غیبت،خدای تبارک وتعالی می فرماید:(ای کسانی که ایمان آورده اید!هرگز نپرسید ازمسائلی که اگر فاش شود شما را اندوهگین سازد…)هر یک از پدران من،بیعتی از طاغوتهای زمان به گردن داشت،ولی به هنگامی ظهور خواهم نمود که بیعت احدی از طاغوتها به گردنم نباشد.

وامّا کیفیّت انتفاع مردم از وجود من درزمان غیبت همانند انتفاع آنها از خورشید است هنگامی که ابرهای تیره آنرا بپوشاند.ومن امان هستم برای اهل زمین،به طوریکه ستارگان امان است برای اهل آسمان.

درمورد چیزهائی که برای شما سودی نخواهد داشت پرسش نکنید،و در مورد آنچه به شما بیان شده،خود را به زحمت نیندازید.در رابطه با تعجیل فرج،بسیار دعا کنید که فرج شما نیز به آن بسته است.))

حکمت غیبت

جای تردید نیست که غیبت حضرت ولیّ عصر(عج)به تقدیر حضرت احدیّت است و خداوند در کارهای خود با کسی مشورت نمیکند که او حکیم است وتمام کارهایش مطابق حکمت است از آنچه انجام می دهد بازخواست نمی شود ولی_مردمان_ازآنچه انجام می دهندمسئول هستند.

غیبت حضرت ولیّ عصر(عج)روی مصالح وحکمتهائی است که ما آنها را درک نمی کنیم وعقول ما به کنه آنها نمی رسد ولکن تردیدی نداریم در اینکه مطابق حکمت است ولی مغزهای کوچک ما که درداخل جمجمه های استخوانی محدود است،توانائی درک حقیقت غیبت وراز واقعی آنرا ندارد،که راز واقعی آن به هنگام ظهور آنحضرت کشف خواهد شد.

به مومن واقعی که به مبدا ومعاد ایمان آورده واحکام شریعت را بی چون و چرا پذیرفته است،می گوئیم:

غیبت حضرت ولیّ عصر(عج)را چون دیگر احکام شریعت بپذیر،اگر چه سرّ آن بر تو روشن نباشد.تو مسح سر وپا را _در وضو_پذیرفته ای،اگر چه سرّ آنرا نمی دانی.آن شستن نیست تا بگوئی برای نظافت است، وچون دیگراعضای وضو نیست که حکمت روشنی داشته باشد.پس به مقتضای آنچه که دلایل قطعی سرچشمه گرفته از منطق وحی ایجاب می کند معتقد باش،که فرمان خداست وخدای حکیم هر چه فرموده مطابق حکمت است،وکسی را در علم خود شریک نکرده است.

اما کسی که به دنبال راز غیبت و اسرار آن تلاش می کند،به او می گوئیم:

به مقتضای فهم و ادراک خود،خوب بیندیش و فکر خود را به کار بینداز،تا پاسخی را که دلت آرام شود وعقلت بپذیرد،پیدا کنی.ولی به هوش باش که شتاب نکنی و چیزی را به طور حتم وجزم نگوی،وپیش از مطالعة تحقیقات پیشینیان به انکار آن بر نخیز،که در بررسی سیر اندیشة گذشتگان درسهای بسیار سودمندی برای پژوهشگران هست.و کسی که از نتیجة تلاش پیشینیان روی می تابد و با دیدة انکار به افکار آنها می نگرد،اندیشة خود را در مجهول به کار می گیرد و در راه تاریک گام می سپارد،مثل او مثل شتری است که در شب تاریک در بیراهه گام برمی دارد و پیش می رود!.

نتیجه گیری

در زمان غیبت امام زمان (عج)عده ای مهدویت و غیبت را به دیدن امام زمان محدود کردند در صورتی که دیدن امام زمان ملاک نیست و رضایت او از منتظران مهم است ،خیلی ها امام زمان خود را دیدند و به او پشت کردند مثال بارز آن اهل کوفه بودند که منتظر بودند ولی در واقع معنای انتظار را نفهمیده بودند.

و امام زمان دیدنی نیست،بلکه آوردنی است، آن هم آوردنی که پشت آن باشیم و از دستورات آن بدون چون و چرا پیروی کنیم ؛وما از این سلسله مباحث نتیجه میگیریم که پیروی از دستورات و رضایت امام زمان ملاک است چه در حال غیبت باشد چه آشکارباشد.

ومن الله التوفیق

پایان 

سعید قربانی فرد

لطفاً مطالب سایت را بدون ذکر منبع کپی نکنید.

منتظر نظرات خوب شما در مورد این پست وسایر مطالب سایت هستیم.

منابع مطالب———————————————

1.موعود امم/تألیف:عباس شیخ الرئیس کرمانی/قم؛عصر ظهور.1383/نوبت چاپ اول.1383.

2.شناخت حضرت مهدی(عج)/تألیف:علیرضا نوری،احمذد حیدری/قم؛زمزم هدایت،/نوبت چاپ اول.1383..

3.ده انتقاد وپاسخ در پیرامون غیبت امام زمان(عج)/تألیف:شیخ مفید(ره)مترجم :محمد باقر خالصی/قم؛دفترانتشارات اسلامی/نوبت چاپ اول1376.
4.درباره ی حضرت مهدی(عج)/

——————————————————