ذلّت ناپذیرى عاشوراییان
امام حسین(علیه السلام) و یاران همراه او، در اوصاف گوناگونى ممتاز بودند، ولى یکى از عالى ترین خصیصه هایى که در آنان وجود داشت، ذلّت ناپذیرى و نستوهى آنان بود.
دشمن هر چه تلاش کرد که آنان را به تسلیم وادار کند و یا حتّى سخنى از آنان در تأیید خلافت یزید بشنود، موفّق نشد. حسرت شنیدن یک کلمه حاکى از پشیمانى یا ضعف را بر دل دشمن باقى گذاشتند!
شعار «هَیْهاتَ مِنَّا الذِّلَّهَ»(۲) و همچنین کلام ماندگار «وَاللهِ لاَ أُعْطِیکُمْ بِیَدِی إِعْطاءَ الذَّلِیلِ، وَ لاَ أَفِرُّ فَرارَ الْعَبیدِ ; به خدا سوگند نه به شما دست ذلّت مى دهم و نه همچون بردگان فرار خواهم کرد»(۳) براى همیشه بر تارک تاریخ مى درخشد!
ابن ابى الحدید معتزلى در کتاب خود ـ به مناسبت شرح خطبه ۵۱ نهج البلاغه ـ بحثى را با عنوان «أُباهُ الضَّیْمِ وَ أَخْبارُهُمْ» (سرگذشت ستم ناپذیران) مطرح مى کند و جمعى از ستم ناپذیران را در تاریخ اسلام نام مى برد. وى در ابتداى این بحث مى نویسد:
«سَیِّدُ أَهْلِ الاِْباءِ الَّذی عَلَّمَ النّاسَ الْحَمِیَّهَ وَ الْمَوْتَ تَحْتَ ظِلالِ السُّیُوفِ، إِخْتِیاراً لَهُ عَلَى الدَّنِیَّهِ، أَبُوعَبْدِاللهِ الْحُسَیْنُ بْنُ عَلِىِّ بْنِ أَبِی طالِب عَلَیْهِمَا السَّلامُ; عُرِضَ عَلَیْهِ الاْمانُ وَ أَصْحابُهُ فَأَنِفَ مِنَ الذُّلِّ ; بزرگ و پیشواى
۱٫ تاریخ طبرى، ج ۴، ص ۳۱۷ و بحارالانوار، ج ۴۴، ص ۳۹۲٫
۲٫ احتجاج طبرسى، ج ۲، ص ۹۹٫
۳٫ ارشاد شیخ مفید، ص ۴۵۰٫
ستم ناپذیران جهان که درس غیرت و برگزیدن مرگ در سایه شمشیرها را بر ذلّت و خوارى به مردم جهان داد، حسین بن على ـ علیهما السلام ـ بود. بر او و یارانش امان عرضه کردند، ولى آنان تن به ذلّت ندادند».(۱)
نه تنها امام حسین(علیه السلام) بلکه تمام یارانى که با او در عاشوراى ۶۱ هجرى کشته شدند، در اوجى از عزّت نفس و نستوهى شربت شهادت را نوشیدند. ردّ امان نامه «شمر» توسّط حضرت ابوالفضل العباس(علیه السلام)(۲) نمونه اى از این حقیقت است.
دشمن بدن هاى آنان را مثله و قطعه قطعه کرد، ولى نتوانست از عزّت و سربلندى و عظمت روحى آنان چیزى بکاهد. آن شاعر عرب چه زیبا این حقیقت را ترسیم کرده است:
قَدْ غَیَّرَ الطَّعْنُ مِنْهُمْ کُلَّ جارِحَه *** إِلاَّ الْمَکارِمَ فِی أَمْن مِنَ الْغِیَرِ
«ضربه ها (ى نیزه و شمشیر) تمام بدن آنان را دگرگون ساخت; ولى عظمت روحى و بزرگوارى آنان را هرگز دستخوش تغییر نکرد».
مظلومیّت، در ابعاد مختلف
مظلومیّت امام حسین(علیه السلام) و یارانش در یک بُعد نبوده است; بلکه ابعاد گوناگونى از مظلومیّت در حادثه کربلا دیده مى شود: دعوت کردن امام و بىوفایى نسبت به آن حضرت، کشتن مهمان، بستن آب به روى آن حضرت و یاران و زنان و کودکان اهل بیت او، جنگ نا برابر سى هزار نیروى مجهّزر ابعاد مختلف
در برابر ۷۲ تن، کشتن کودک شیرخوار، حمله به کودکان و زنان، آتش زدن خیمه ها، تاختن اسب بر پیکر شهدا،
۱٫ شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدید، ج ۳، ص ۲۴۹٫
۲٫ ارشاد شیخ مفید، ص ۴۴۰٫
سرها را بالاى نیزه بردن، جلوگیرى از دفن پیکر شهیدان، اسارت زنان و کودکان آل پیغمبر(صلى الله علیه وآله) و گرداندن آنها در شهرهاى مختلف و جهات دیگر مظلومیّت، همه از ویژگى هاى این حادثه است که آن را از حوادث مشابه دیگر جدا مى سازد.
ابعاد مظلومیّت اهل بیت(علیهم السلام) در آن روز چنان بود که گاه دشمن بى رحم نیز مى گریست; از جمله در آنجا که زینب کبرى(علیها السلام) خطاب به «عمربن سعد» فرمود:
«یا عُمَرَ بْنَ سَعْد! أَیُقْتَلُ اَبُوعَبْدِاللهِ وَ أَنْتَ تَنْظُرُ إِلَیْهِ ; اى عمر سعد! ابوعبدالله را مى کشند و تو نظاره مى کنى؟!»
در آن حال، اشک عمر سعد سرازیر شد و بر چهره زشت و ناپاک او فرو غلتید به گونه اى که از شرم، صورت از زینب(علیها السلام) برگرداند.(۱)
به گفته موسیوماربین آلمانى: «مصائبى که حسین(علیه السلام) در راه احیاى دین جدّش برخود وارد ساخت، بر شهیدان پیش از او برترى اش داد و بر هیچ یک از گذشتگان چنین مصائبى وارد نشده است … در تاریخ دنیا، هجوم این گونه مصائب مخصوص حسین(علیه السلام)است».(
