خواص نان بلوط وطرز تهیه

درخت بلوط در فصل پاییز به بار می نشیند و اواخر پاییز میوه آن توسط افراد جمع آوری می شود که برای تهیه نان و غذای دام مورد استفاده قرار می گیرد.

خواص میوه بلوط:

بلوط از نظر کاشناسان تغذیه و پزشکان دارای خواصی از جمله:برطرف کردن بواسیر، رفع اسهال ساده و اسهال خونی، بر طرف کردن درد معده و گاز معده،رفع کم خونی، درمان نرمی استخوان و معالجه اسهال اطفال را دارد.

نان کلگی یا همان نان بلوط حاصل میوه درخت بلوط است، درختی که غالب پوشش ناحیه زاگرس را به خود اختصاص داده است میوه ای که هم مورد استفاده انسان ها و هم دام ها قرار می گیرد.

بعضی بلوط را تازه می خورند و بعضی هم همراه با پوسته، آن را در آتش قرار می دهند که به آن «بلی پیلو» می گویند و به عنوان غذا استفاده می کنند.

معمولاً زنان روستایی از این میوه برای تهیه نان بلوط یا نان کلگی استفاده می کنند.

میوه بلوط دارای یک پوسته سخت و یک لایه نازک قهوه ای رنگ زیر آن و در مرکز خود دارای هسته ای تقریباً نیمه سفت است که« نان کَلگ» از همین هسته تهیه می شود.

زنان مناطق زاگرس نشین به خصوص استان کهگیلویه و بویراحمد در نیمه دوم  فصل پائیز  از طلوع صبح برای چیدن این میوه از خانه ها برون می روند.

اعتقاد مردم دیار زاگرس بر این است که بلوط را باید بعد بارش اولین باران پاییزی جمع آوری کرد زیرا باران باعث کاهش مزه تلخ بلوط می شود.

مراحل پوست گیری میوه بلوط

بعد از جمع آوری میوه بلوط باید پوسته سخت و اولیه آن جدا شود برای این منظور از وسیله ای به نام رُنجُکاستفاده می شود.

بعد از جدا کردن پوسته سخت میوه بلوط، آن را زیر نور مستقیم آفتاب قرار می دهند تا کاملاً خشک و سفت شود که دراین صورت لایه نازک قهوه ای رنگ آن که جَفت نام دارد از آن به راحتی جدا و خشک می شود.

از جفت به عنوان درمان برای درد معده و برای تهیه مشکول یا مشک و به عنوان رنگ طبیعی نیز استفاده می شود.

از جمله خواص دیگر جفت می توان به درمان خون مردگی، از بین بردن اگزما، بیمارهای های پوستی و درمان واریس نام برد.

بعد از جداشدن جفت و خشک شدن کامل مغز میوه بلوط آن را آسیاب می کنند.

آسیاب این میوه به دو روش سنتی و صنعتی صورت می گیرد. در روش سنتی، مغز خشک شده بلوط را با آسیاب محلی که بَردهَر( نوعی سنگ گرد که روی سنگ بزرگی قرار می گیرد) آسیاب می کنند ، یا در روش صنعتی در آسیاب های صنعتیکار آسیاب آن انجام می شود طوری که کاملاً آرد و پودر نشود بلکه دانه های آن درشت تر از آرد باشد که در این حالت و تا موقعی که تلخی آن با آب گرفته نشود به آن جَفکِه می گویند.

بعد از آسیاب نوبت به شیرین کردن جَفکِه می رسد چرا که بلوط به دلیل داشتن تانن طعم تلخی دارد و برای نان شدن باید شیرین شود.

مرحله آماده کردن خمیر

آن را با آب جوش خیس می کنند و به مدت سه شبانه روز آن را در سبد(ثله به زبان محلی) زیر برگ درخت بلوط و پتو ولحاف کاملاً گرم می پوشانند تا تانن آن جمع شود بعد از اتمام سه شبانه روز آن را یک تا دو ساعت زیر آب روان قرار می دهند تا تانن یا زهر آن کاملاً گرفته شود. بعد از شیرین شدن آن را ورز می دهند تا خوب به هم آمیخته و حالت خمیر مانند پیدا کند یا به اصطلاح محلی جا باز کند.

در مناطق روستایی و عشایری کلگ را پس از مرحله ورز دادن به صورت چونه های ریز در آورده و همانند کشک در زیر نور آفتاب خشک می کنند تا در زمستان و فصول مختلف سال بتوانند از آن استفاده کنند.

البته خمیر کلگ را نیز می توان در فریز نگهداری کرد و در مواقع نیاز استفاده کرد.

مرحله آخر – پخت نان

برای تهیه نان کلگ آن را به صورت خمیر روان در آورده و روی تابه (تاوه به زبان محلی) می ریزند و بوسیله دسته ای فلزی به شکل کاردک که حسوم نام دارد آن را پهن و کاملاً نازک می کنند، بعد از اضافه کردن نمک روی تاوه و پختن آن، مورد استفاده قرارمی گیرد.

معمولاً نان کلگی را به همراه کله پاچه، آبگوشت،خورشت و ماست استفاده می کنند.

گزارش: سیده زینب حیدری