فتاوای حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در مورد تکدّى گرى
سؤال ۱ـ با توجّه به این که با (تکدّى گرى) به عنوان یک جرم برخورد قانونى نمى شود، بعضاً افرادى تحت عنوان فقیر و تهیدست در سطح شهر به تکدّى گرى مشغولند. و مردم خیرخواه با دیدن وضعیّت ظاهرى این افراد، از روى رأفت به آنها کمک مى کنند. از آنجا که توافقى درباره جمع آورى متکدّیان از سطح شهرها منعقد شده، و مسؤول جمع آورى آنان شهردارى و نیروى انتظامى، و مسؤول نگهدارى آنها سازمان بهزیستى در مرکزى به نام هدایت است، و در مدّت زمانى که متکدّیان در این مرکز نگهدارى مى شوند تا به خانواده هایشان تحویل گردند، احتیاج به استحمام، غذا، لباس، اصلاح سر و صورت و مانند آن دارند، لطفاً بفرمایید:
۱ـ طبق دستور العملى که از طرف سازمان به مرکز ابلاغ شده، براى نگهدارى هر نفر در هر شبانه روز، ۱۵۰۰۰ ریال از آنها گرفته مى شود. آیا گرفتن این مبلغ مشروع است؟ در صورت مشروع بودن، چنانچه مبلغى اضافه بر آن گرفته شده باشد، چه حکمى دارد؟ (لازم به ذکر است که این پول خرج خودشان یا متکدّیان دیگر مى گردد.)
۲ـ بعضى از متکدّیان محجورند، و قوّه عقلانى آنها زایل شده است، و بعضاً پول هنگفتى دارند، و خانواده هاى تعدادى از آنها نیز مشخّص نیست، و چون ما براى همیشه نمى توانیم از آنها نگهدارى نماییم، مجبوریم بعد از چند روز آنها را به شهرستان محلّ اقامتشان اعزام نماییم، و خوف این است که پولشان را از دست بدهند. آیا جایز است پول این افراد گرفته شود، و به سازمان بهزیستى تحویل گردد، تا مورد استفاده سایر مدد جویانى که تحت پوشش هستند، قرار بگیرد؟
جواب: اوّلا: با توجّه به این که این مسأله از نظر شرعى پیچیده است، باید نسبت به آن با دقّت و احتیاط عمل کنید، تا ان شاء الله مرتکب خلاف شرع نشوید.
ثانیاً: آن دسته از متکدّیان که پول هنگفت دارند، اموالشان جزء مجهول المالک است; به استثناى هزینه یک سال که مال خود آنهاست، و مصرف کردن پولهاى اضافى براى فقراى دیگر اشکالى ندارد. و آنها که پول کمى دارند متعلّق به خودشان است، و مى توان براى مخارج آنها از آن پول استفاده کرد. ولى مبلغ پانزده هزار ریال در یک روز، در مقابل خدماتى که به آنها داده مى شود، مبلغ زیادى است. مگر این که واقعاً مریض باشند و به این مقدار در شبانه روز نیاز باشد.
ثالثاً: آنها که از کار افتاده هستند نباید اموالشان را صرف دیگران کرد; چرا که با گذشت سال باز هم گرفتار خواهند بود.
سؤال ۲ـ همان طور که مستحضرید، قانون مجازات اسلامى در موادّ ۶۱۲ و ۶۱۳ (تکدّى گرى) را جرم دانسته، و براى آن مجازات حبس تعیین نموده است. لطفاً نظر شریف خود را در مورد وصف جزایى و حرمت شرعى آن بیان فرموده، و بفرمایید مسؤول پیشگیرى، پیگیرى و رسیدگى به آن، در نظام حکومت اسلامى، کدام مرجع قانونى است؟
جواب: کسى که نیاز ندارد، حرام است تکدّى کند، و حتّى در صورت نیاز، حکومت اسلامى باید ترتیبى دهد که به طریق آبرومندى نیاز آنها تأمین گردد، و اجراى این دستور، بر عهده نیروى انتظامى و قضایى است، یا مقام دیگرى، که از طرف حکومت تعیین مى شود.
