عرفة و عرفات در اصل نام كوهى است در صحراى عرفات ولى معمولا بر تمام آن صحرا و هم چنين لفظ عرفة بر روز نهم ذى حجه اطلاق مى‌شود و فاصلۀ آن از مكه چهار فرسخ و در سمت شمال مكه پس از مشعر واقع است. در اين كه كلمۀ مشعر نام كوه يا مسجد و يا نام تمام وادى مزدلفه مى‌باشد اختلاف است ولى معمولا بر همۀ آن دره اطلاق مى‌شود. و قبل از رسيدن به مشعر، در حدود يك فرسخى مكه، منى قرار گرفته است. و آن، صحراى وسيعى است كه حجاج سه شب و چهار روز (روز عيد قربان و سه روز پس از آن) در آن توقف مى‌نمايند.
اعمال و مناسك منى در روز عيد قربان، سه امر است:
اول، رمى جمرۀ عظمى با هفت ريگ، سپس قربانى كردن، و آن‌گاه سر تراشيدن.
ذبح، بر سه قسم است:
1- قربانى حج تمتع.
2- قربانى عيد قربان
3- آن چه از بابت كفاره يا نذر به انسان تعلق گيرد.
و اما قربانى عيد قربان، واجب نيست بلكه مستحب و سنت است، و شرائط و آداب آن عين شرائط و مستحبات قربانى حج است. مدت اين قربانى در منى چهار روز است: روز عيد و سه روز پس از آن، و در ساير بلاد، سه روز: روز عيد و دو دفن كنند. براى زنها سر تراشى مقرر نگرديده و همان تقصير براى آنان كافى است. و مرد هنگام تراشيدن سر، از جلو سر ابتدا مى‌كند و تا بيخ گوشها را مى‌تراشد و چون محرم، از اين عمل فارغ گردد اگر در حج تمتع باشد همان روز عيد قربان يا فرداى آن روز، به مكه رود و خانۀ كعبه را زيارت و طواف كند و در غير حج تمتع تأخير آن، از اين وقت هم جائز است. و هنگام ورود به مسجد الحرام و در حال طواف عينا همان اعمال و مراسمى كه در ابتداى ورود به مكه انجام داده به جا مى‌آورد: هفت دور طواف مى‌كند و دو ركعت نماز در مقام ابراهيم عليه السلام مى‌خواند، آن‌گاه از مسجد، بطرف صفا و مروه خارج مى‌شود و هفت بار بهمان كيفيت نخستين بين آن دو كوه، سعى مى‌كند. و چون اين اعمال را به پايان برساند كليۀ چيزهائى كه به واسطۀ احرام بر وى حرام گرديده حلال گردد مگر آميزش با زن.
در منى پس از پانزده نماز كه آغاز آن نماز ظهر روز عيد قربان و در ساير بلاد در پى ده نماز كه ابتداى آن نيز نماز ظهر روز عيد مى‌باشد تكبير گفتن واجب است .در نتيجه بهتر آنست كه جملۀ «وَ ارْكَعُوا» در آيۀ مباركه به نماز جماعت، حمل شود. بنابراين نماز جماعت برترى و رجحان دارد. برترى آن يا به عنوان «وجوب» است؛ چنانكه در نماز جمعه و هر دو نماز عيد قربان و عيد فطر، جماعت واجب است و يا به عنوان «استحباب» است؛ چنان‌چه در نمازهاى واجب (نمازهاى يوميّه جماعت مستحبّ مى‌باشد. قول اكثر مسلمين همين گفتۀ مزبور است. احمد نماز جماعت را «واجب كفائى» مى‌داند.
در نمازهاى مستحبّى علماى اهل بيت (عليهم السّلام) إجماع و اتّفاق دارند بر اينكه با جماعت خواندن حرام است، جز در نمازهاى مستحبّى كه در اصل، واجب بوده است، مثل اعاده و دوباره خواندن نماز واجب و نماز عيدين (عيد قربان و فطر) كه در دوران حضور امام (عليه السلام) واجب بوده‌اند و نيز نماز استسقاء چون مقصود، در نماز طلب باران، اجتماع مردم است تا دعا به اجابت برسد، احمد براى اثبات وجوب جماعت، استدلال نموده است كه: رسول خدا (ص) گروهى را كه در نماز جماعت شركت نكرده بودند، به سوزاندن خانه‌هايشان، تهديد نمود.
بدان كه اكثر مفسران گفته‌اند كه مراد از صلاة نماز عيد قربانست و از نحر كشتن حيوانى كه از واجبات حج است يا قربانى كردن كه سنت است (و بعضى) گفته‌اند كه مراد از صلاة نماز بامداد روز عيد قربانست و از نحر قربانى كردن زيرا كه پيغمبر صلّى اللّٰه عليه و آله و سلّم در روز عيد قربان اول قربانى مى‌كرد و بعد از آن نماز بامداد مى‌گذارد پس در اين آيت امر كرد خداى تعالى آن حضرت را كه اول نماز مذكور به جاى آورد بعد از آن قربانى كند (و بعضى) گفته‌اند كه مراد از صلاة نماز واجبست و از نحر رو بقبله كردن [1] چنانكه عرب گويد (منازلنا متناحر اى هذا ينحر هذا اى
الاية العاشرة قوله تعالى فى سورة البقرة وَ اذْكُرُوا اللّٰهَ فِي أَيّٰامٍ مَعْدُودٰاتٍ فَمَنْ تَعَجَّلَ فِي يَوْمَيْنِ فَلٰا إِثْمَ عَلَيْهِ وَ مَنْ تَأَخَّرَ فَلٰا إِثْمَ عَلَيْهِ لِمَنِ اتَّقىٰ وَ اتَّقُوا اللّٰهَ وَ اعْلَمُوا أَنَّكُمْ إِلَيْهِ تُحْشَرُونَ (203) يعنى و ياد كنيد خداى تعالى را در روزهاى شمرده شده در منى بعد از روز عيد قربان پس كسى كه تعجيل كند در دو روز بعد از عيد قربان در رفتن به جانب مكه پس نيست هيچ گناهى برو.
پنجم: غسل روز عيد قربان.
و رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله فرمود: همانا كه خدا اين عيد قربان و قربانى را براى آن قرار داد كه مسكينانتان از گوشت اشباع شوند، پس ايشان را اطعام كنيد.
و در يوم النحر (يعنى روز عيد قربان) هيچ عملى بهتر از آن نيست كه خونى برسم قربانى ريخته شود، يا در مسير احسان بوالدين، يا خويشاوندى كه قطع رحم مى‌كند گامى سپرده گردد، و آنكه حاجّ در بارۀ آن خويشاوند تفضّل بيشترى مبذول دارد و در گفتن سلام سبقت جويد، يا از قسمت مرغوب گوشت قربانى اطعام كند، و پس از آن بقيّه همسايگان خود را از يتيمان گرفته تا مسكينان و بردگان را به استفادۀ از آن فراخواند، و اسيران را تفقّد كند.
شرح: «بزرگان برآنند كه اين اعمال در روز عيد قربان بطور مطلق مطلوب است اگر چه در منى نباشد، و ما اضافه مى‌كنيم اگر چه قربانى در يوم النحر نباشد نيز، لكن در منى روز عيد قربان ثوابش بيشتر خواهد بود».
امام مسلمين بايد در روز جمعه و روزهاى عيد فطر و عيد قربان زندانيانى را كه براى بدهى بزندان افتاده‌اند با مأمورينى براى شركت در نماز جمعه و عيدين بمصلّا فرستد و پس از انجام فريضه بزندان باز گرداند.
————————-
1-من لا يحضره الفقيه – ترجمه؛ ج3؛ 22؛ باب علل و أسرار حج ؛ ج 3، ص : 4
————————-
