اولین فراماسون های ایرانی چه کسانی بودند؟

انجمن ها و لژ های فراماسونری     

 سابقه فراماسونری در ایران به زمان فتحعلی شاه برمی گردد ؛ زیرا در این زمان است که فراماسونری موفق به اولین شکارهای خود میان نخبگان ایرانی می شود.اولین ایرانی که به تشکیلات فراماسونری پیوست میرزاعسگر خان افشار ارومی است. وی در سال 1223قمری به عنوان سفیر به فرانسه اعزام می شود تا روابط دربار ایران را با ناپلئون  بهبود بخشد و ایران با نزدیکی به فرانسه بتواند در برابر روسیه ایستادگی کند.ام انگلیس که در آن زمان رقیب سرسخت فرانسه بود در پی چاره جویی برای ناکاکم ماندن مأموریت عسگر خان وی را توسط یکی از انجمن های فراماسونری انگلیسی در پاریس به نام آیین فلسفی اسکاتلند به دام انداخت . وی در این انجمن رسماً عضو شد و چند روز بعد به مقام استادی رسید و آنگاه ماموریت پیدا کرد که شاخه ای از آن انجمن را در ایران تأسیس کند.از آن پس وی هیچ گونه فعالیتی در راستای ماموریتش انجام نداد.

 از اسناد تاریخی آن دوره بدست می آید که میرزاعسگر خان تلاش زیادی در جهت متمایل کردن دربار به سمت فراماسونری و تأسیس لژ در ایران نمود اما موفقیتی به دست نیاورد. هشیاری علماء به خصوص میرزای قمی نقش عمده ای در ناکامی وی ایفا کرده است.

 دومین فراماسون ایرانی ، ابوالحسن خان ایلچی است. وی نیز در زمان فتحعلی شاه از رجال دربار به شمار می رفت  که در سال 1224قمری به عنوان سفیر به انگلستان اعزام شد و در آنجا پس از آنکه سخت مسحور ظواهر فریبنده تمدن غرب و مجالس رقص و عشرتکده های آنان شد، به تشکیلات فراماسونری پیوس. وی در سفر نامه اش که آن را حیرت نامه یا حیرت السفراء نامیده چنین می نویسد: شب به خانه فری میسن میهمان بودیم و محبت بسیار به ظهور رسانید من هم فری میسن شدم و نهایت خشنودی حاصل نمودیم.

 میرزا صالح شیرازی یکیک دیگر از فراماسون های اولیه ایران است. وی در سال 1230به همراه دومین گروه از دانشجویان اعزامی به خارج به انگلستان رفت و درآنجا به لژهای فراماسونری پیوست.

میرزا ملکم خان ناظم الدوله از دیگر فراماسون های اولیه ایران است  که در سال 1274 به عضویت لژ دوستی صادقانه پاریس درآمد و در سال 1275 اولین لژ فراماسونی در ایران را با عنوان فراموشخانه تأسیس کرد. گفته شده است که این لژ ظاهراً با هیچ یک از سازمان های فراماسونی جهانی رابطه نداشته و با ذوق و علاقه شخصی ملکم خان و با اجازه ناصر الدین شاه دایر شده است.البته اثبات  یا نفی ارتباط فراموشخانه با تشکیلات جهانی فراماسونری چندان ساده نیست. زیرا مخفی کاری و راز داری اساسی ترین اصل فراماسونری است از این رو نمی توان با اطمینان ادعا کرد که ملکم خان به نظر شخصی مبادرت به این کار کرده است. خصوصاً آنکه چند دهه زودتر یعنی در زمان میرزا عسگر خان وی ماموریت تاسیس انجمن ماسونی را درایران داشته است. چگونه ممکن است عنصی شناخته شده و صاحب نفوذی چون ملکم خان را آن هم در شرایطی بسیار مساعد تر از زمان عسگز خان به حال خود رها کنند و طالب استفاده از این موقعیت نباشند.

به هرحال لژ فراماسونی ملکم خان آنگونه که از متن فرمان ناصر الدین شاه مبنی بر انحلال آن بر می آید جنبه ی پنهان کاری را رایت نکرده و موضوع فراموشخانه بر سر زبان ها افتاد، لذا از این رو در سال 1278 منحل گردید. اما اعضای آن بار دیگر انجمنی تحت عنوان مجمع آدمیت را به وجود آوردند و پس از کشته شدن ناصر الدین شاه  انجمن دیگری با نام جامع آدمیت توسط عباسقلی خان آدمیت تاسیس شد که مروجاندیشه های ملکم خان بود. این انجمن در جریان انقلاب مشروطه بسیار فعال بود و در پیشبرد و جهت دهی آن به سمت اهداف غرب زدگان تلاش زیادی داشت.

انجمن اخوت یکی دیگر از لژهای فراماسونی است که در سال1317توسط ظهیر الدوله داماد ناصر الدین شاه تاسیس شد. این انجمن نیز در جریان انقلاب مشروطه فعال بود اما توسط محمد علی شاه منحل و ساختمان آن نیز ویران شد.

در سال 1325 بار دیگر لژ فراماسونی تحت عنوان لژ بیداری ایران که به عنوان شاخه ای از لژ خاور بزرگ فرانسه به شمار می رفت تاسیس شد. حاجی علیقلی خان سردار اسعد بختیاری که فرمانده و رهبر مشروطه خواهان اصفهان بود و در سال 1327در فتح تهران نقش اساسی داشت از اعضای این لژ  به شمار می رفت.ادیب الممالک شاعر معروف موسس این لژ بود و کسانی چو تقی زاده و ذکاء الملک فروغی نیز در شمار اعضای آن بودند. از آن پس لژهای نپمتعددی در تهران و سایر شهرستان های کشور دایر شد که تا هنگام پیروزی انقلاب در کشور فعال بودند. باشگاه هاب مختلفی  چون: باشگاه روتاری، باشگاع برادری جهانی، و تسلیح اخلاقی نیز وابسته به تشکیلات فراماسونری بودند و همگی آنها در پی تحقق اهداف فراماسونری جهانی یعنی شکار و جذب نخبگان کشوردر جهت تسلط بر حکومت ها و ملتها بودند و در این راه توانسته بودند اکثر قریب به اتفاق نخبگان سیاسی وابسته به رژیم پهلوی را جذب تشکیلات خود کنند. در اوایل سال  58 با کشف مراکز مخفی متعلق به فراماسون ها ، از جمله ستاد عنلیاتی شریف امامی که سِمت استا اعظمی در تشکیلات فراماسونری داشت لیست مفصلی از اعضای لژ بدست آمد که حاکی از عمق نفوذ فراماسونری در دستگاه حکومتی پهلوی می باشد.

لژ های فراماسونی در تعقیب رویکرد های غربی خود، زنان را نیز از نظر دور نداشتند زیرا تحقق شعار برابری و آزادی را در گرو آزادی کامل زنان می دانستند از این رو علاوه براین که برخی زنان عالی رتبه ی حکومتی را به عضویت خود درآورده بودند انجمن های زنانه ای نیز دایر کردند که از جمله آنها انجمن نسوان وطن خواه است که در سال1301به عنوان اولین تشکل زنانه ایران توسط محترم اسکندری تاسیس شد. وی دختر محمد علی میرزا اسکندری است که مجمع آدمیت را پیش از مشروطیت دایر کرده بود.  انجمن نسوان وطن خواه از سیاست های فرهنگی رضا خان حمایت می کرد و تقش عمده ای در جریان کشف حجاب ایفا کرد . این انجمن با حمایت رجال درباری چون تیمورتاش وزیر دربار وقت  چهره های سرشناسی از زنان عرب را به یک کنگره بین المللی در تهران دعوت کرد تا کنگره زنان شرق را تشکیل دهند.